Usoro mbara ala

Usoro mbara igwe anyị, ma ọ bụ usoro mbara ala dị ka a na-akpọkwa ya, jupụtara n'ụdị ahụ dị iche iche nke eluigwe, gụnyere anyanwụ, mbara ala, mbara ala dwarf, na asteroids, na n'ụwa, ndụ n'onwe ya. Comets na-abanye n'ime usoro mbara igwe na oke elliptical orbits site n'akụkụ dị anya nke usoro mbara igwe. A usoro mbara ala bụ otu ihe ndị na-abụghị kpakpando nke eji ike ndọda na-agba gburugburu na gburugburu kpakpando ma ọ bụ usoro kpakpando. N'ikwu ya n'ụzọ ọzọ, usoro mbara ala na-akọwa usoro nwere otu mbara ala ma ọ bụ karịa, ọ bụ ezie na usoro ndị a nwekwara ike ịgụnye ihe ndị dị na mbara igwe dị ka dwarf planet, asteroids, satellites eke, meteorites, comets, na asteroids, yana njirimara ndị a na-amata, gụnyere diski okirikiri.

N'isiokwu a, anyị ga-agwa gị ihe niile ịchọrọ ịma gbasara usoro mbara ala, àgwà ya na mkpa ya.

Gịnị bụ usoro mbara ala

Usoro mbara ala bụ aha anyị na-ahụkarị maka usoro mbara igwe nke anyị na-ahụ ihe ndị dị na mbara igwe nke bụ akụkụ nke usoro kpakpando ọnụọgụ abụọ ma na-agbagharị gburugburu anyanwụ, Ụwa, na mbara ala.

Isi njirimara nke sistemu mbara ala bụ ihe ndị a:

• N'ihe gbasara usoro mbara igwe, kpụrụ site na kpakpando etiti anyị maara dị ka Sun na ahụ nke eluigwe nke na-eso ya.
• Ọ nwere otu ma ọ bụ ọtụtụ kpakpando etiti a na-akpọ usoro kpakpando na ihe dị iche iche na-agba ya gburugburu.
• Mbara ala asatọ nke usoro mbara igwe na-eji ike ndọda gburugburu anyanwụ na-agbagharị na mgbawa elliptical.
• Ụwa nke usoro mbara igwe A haziri ha na orbit n'ebe dị anya na-abawanye.

Ụdị usoro mbara ala

Ndị na-enyocha mbara igwe na-ekewa ha n'ụdị. A maara ụfọdụ ụdị kpakpando na-ebute ụdị usoro mbara ala dị iche iche na A na-ekewa ha dịka ụdị kpakpando nke onye ọbịa si dị. Kpakpando usoro dị n'usoro dị ka anyanwụ na-akpata ọtụtụ ihe achọpụtara na sistemu mbara ala. A na-ekewa ha n'ozuzu site na nha na ụdị nke mbara ala na nhazi ha gburugburu.

Usoro Jupita na-ekpo ọkụ nke a na-ahụkarị ugbu a nwere nnukwu mbara ala gas dị nso na kpakpando, yana kwa Achọtala ụdị sistemụ Neptune na-ekpo ọkụ.

Atụpụtala echiche ndị dị ka ịgbasasịa maka nhazi mbara ala buru ibu n'akụkụ kpakpando nne na nna ha. Disk uzuzu nwere nnukwu mgbanaka uzuzu na comet bụ ụdị usoro ọzọ a na-ahụkarị.

Ọzọkwa Achọpụtara diski protoplanetary ka na-aga n'ihu na nhazi. Ugbu a, usoro ole na ole nwere analog kwesịrị ekwesị ka ahụrụla na mbara ala ụwa dị nso na kpakpando nne na nna ha.

nguzobe nke usoro mbara ala

Nhazi usoro mbara ala na-ewere ọnọdụ na nkebi:

• Na nke mbụ ogbo, mara dị ka Ígwé ojii interstellar daa, na-akọwa na usoro ndị a sitere na nnukwu igwe ojii nke nwere hydrogen, helium na lithium, yana ihe dị arọ dị iche iche. Site na nke ọ bụla n'ime ígwé ojii ndị a, a ga-amụ kpakpando na ikekwe usoro mbara ala.
• Nkeji nke abụọ bụ nhazi nke planetesimals, nke bụ mkpokọta ihe na-emepụta ihe ndị nwere oke ibu. Ụmụ irighiri ihe ndị a na-ejikọta n'ụdị dị ogologo ọtụtụ kilomita na ihe si na ya pụta bụ nnukwu iyi.
• A na-akpọ ọkwa nke atọ nhazi nke ẹmbrayo uwa, ma were afọ 1 ruo 10 iji mepụta. Nkwekọrịta ahụ mere ka ha kewaa ma ike ndọda mere ka ọnyà ha na-agbawa agbawa.
• Oge nke anọ bụ guzobe nke mbụ ibu mbara mbara ala, nke a na-akpọ embrayo ụwa ma na-eto ngwa ngwa. Usoro uto na-emepụta oke ọkụ ka Ụwa wee nwee ike na-enwu dị ka kpakpando. Ka ọ na-etolite, usoro ikpeazụ na-abịa, gụnyere nhazi nke mbara ala ndị ọzọ buru ibu, imepụta mbara ala okwute, na iwepụ gas gabigara ókè.

Ụdị

N'ime akụkọ ihe mere eme, e nwere ụdị dị iche iche nke usoro mbara ala, nke anyị nwere ike ikwu nke kachasị mkpa:

• Ụdị nke Aristotle: Ọ na-eche ihe kacha mkpa, ọ na-ekwu na ụwa dị n'etiti eluigwe na ala. Ihe mejupụtara ụwa bụ ihe anọ, ụwa, mmiri, ikuku na ọkụ. Ọ na-ekwu na mpaghara mbara igwe nwere okirikiri gbara gburugburu ụwa, na akụkụ nke ọ bụla nwere ahụ nke eluigwe.
• Ụdị geocentric: Ptolemy tụpụtara ihe atụ nke ụwa dị n'etiti, na-enweghị mmegharị, na mbara ala, ọnwa na anyanwụ na-agba gburugburu ya. Ptolemy tụpụtara echiche geometric nke ji mgbakọ na mwepụ kọwaa mmegharị na ọnọdụ nke mbara ala, anyanwụ, na ọnwa.
• Ụdị Heliocentric: Anyanwụ bụ etiti eluigwe na ala, ụwa na mbara ala nwere ụzọ okirikiri gburugburu ya. Kpakpando ndị ahụ guzoro ọtọ, dịpụrụ adịpụ site na anyanwụ, ụwa na-atụgharịkwa n'akụkụ nke ya.

Ihe atụ

Ụfọdụ ihe atụ nke sistemu mbara ala bụ ndị a:

• Alfa Centauri: Nke kacha nso n'ụwa. Enweghị nkwenye nke ịdị adị nke ụwa gburugburu kpakpando ha. Ọ dị afọ 4,3 ìhè site na sistemụ anyanwụ ma nwee kpakpando abụọ nke mbara ala nwere ike ịgba gburugburu.
• Epsilon Eridani: A chọpụtala usoro mbara ala a ma bụrụ nke kacha nso n'ụwa. N'ihe dị ka afọ 10,5 ìhè site n'ụwa, o nwere kpakpando dị ntakịrị karịa anyanwụ na mbara ala buru ibu karịa ụwa, nke kpụrụ na diski nke uzuzu na eriri asteroid.
• Epsilon India: Ọ nwere kpakpando atọ, nke buru ibu, ihe dị ka ụzọ abụọ n'ụzọ atọ nke oke anyanwụ, na ndị pere mpe, nke a na-akpọ dwarfs aja aja.
• Tau Ceti: enwere kpakpando dị ka anyanwụ n'ime na mbara ala 5 na-agbagharị. Dị ka ndị ọkà mmụta sayensị si kwuo, usoro mbara ala a nwere ike ịbụ nhọrọ maka ndụ n'ihi na abụọ n'ime exoplanets nwere ike ịnọ na mpaghara ebe obibi.

Sistema anyanwụ

The Solar System bụ mbara ala gburugburu ụwa anyị bi: sekit nke mbara ala asatọ na-efegharị mgbe nile otu kpakpando, Anyanwụ.

N'ezie, ọ bụghị naanị anyị bụ usoro mbara ala dị adị. N'ime ụyọkọ kpakpando na mbara igwe, usoro ike dị ike dị gburugburu ike ndọda nke otu kpakpando ma ọ bụ karịa, n'ihi ya, ọ dị mma iche na usoro ndị dị otú ahụ dị nke a na-apụghị ịgbakọ.

Usoro mbara igwe anyị bụ akụkụ nke ígwé ojii interstellar mpaghara, nke dị n'ime afụ mpaghara nke Orion Arm, na ihe dị ka afọ 28.000 nke ìhè site na etiti na-egbuke egbuke nke ụyọkọ kpakpando anyị, Milky Way. A na-eme atụmatụ na ọ malitere n'ihe dị ka nde afọ 4.568 gara aga, n'ihi igwe ojii na-ada ada, na-emepụta diski protoplanetary ma ọ bụ kpakpando, ìgwè ihe na-adịghị mma nke gbara anyanwụ gburugburu. Site n'ebe ahụ ka a ga-emepụta mbara ala dị iche iche na ihe gbasara mbara igwe nke agbata obi anyị.

Dị ka usoro mbara ala ndị ọzọ, ihe Sistem Anyanwụ na-ejigide elliptical orbits gburugburu kpakpando ndị kasị ibu ma si otú ahụ nwee ike ndọda n'ime usoro ahụ. Na anyị ikpe, n'ezie, anyanwụ, a G-ụdị kpakpando na Ngụkọta dayameta nke 1.392.000 kilomita, nwere 99,86% nke mkpokọta usoro mbara igwe.

Enwere m olileanya na site na ozi a ị nwere ike ịmụtakwu banyere usoro mbara ala na njirimara ya.