N'ezie, ị nụla ihe karịrị otu ugboro na ọsọ nke ọkụ bụ nke kachasị ọsọ na mbara igwe niile. Ọnụ ọgụgụ buru ibu nke chepụtara na physics na-eji nke ọsọ nke ìhè. Ọ bụ ihe nleba anya nke obodo ndị sayensị nyere aka na physics na mbara igwe.
N'isiokwu a, anyị ga-agwa gị ihe niile ịchọrọ ịma gbasara ọsọ ọkụ, akụkọ ihe mere eme ya, àgwà ya na ihe ọ bụ.
Gịnị bụ ọsọ nke ìhè
Ọsọ ọkụ bụ nha nke ndị sayensị na-edepụta ma bụrụkwa nke a na-ejikarị eme ihe na ngalaba sayensị anụ ahụ na mbara igwe. Ọsọ ọkụ na-anọchi anya anya nke ìhè na-aga n'otu oge.
Ịghọta ahụ dị n'eluigwe, ka ha na-akpa àgwà, ka e si ebufe radieshon electromagnetic, na otú ìhè si aghọta nke anya mmadụ dị oké mkpa n'ịmụ ihe gbasara eluigwe.
Ọ bụrụ na anyị maara ebe dị anya, anyị nwere ike ịmata ogologo oge ọ na-ewe ìhè iji mee njem. Dịka ọmụmaatụ, ìhè sitere na anyanwụ na-ewe ihe dịka nkeji 8 na sekọn 19 iji rute Ụwa. A na-ewere ọsọ nke ìhè dị ka ihe na-adịgide adịgide nke ụwa, na-adịghị agbanwe agbanwe na oge na oghere anụ ahụ. Ọ nwere uru nke 299.792.458 mita kwa nkeji, ma ọ bụ 1.080 nde kilomita kwa elekere.
Ọsọ a metụtara afọ ọkụ, nkeji ogologo nke a na-ejikarị eme ihe na mbara igwe, nke bụ ogologo ìhè na-aga n'ime otu afọ. Ọsọ ọkụ nke anyị na-ewebata bụ ọsọ ya na oghere. Agbanyeghị, ọkụ na-aga site na mgbasa ozi ndị ọzọ, dị ka mmiri, iko, ma ọ bụ ikuku. Nbufe ya na-adabere n'ụfọdụ njirimara nke ọkara, dị ka ikike ikike, ike ndọta na ihe ndị ọzọ electromagnetic. E nwekwara mpaghara anụ ahụ electromagnetic na-akwado ike mbufe ya, yana ndị ọzọ na-egbochi ya.
Ịghọta omume nke ìhè dị mkpa ọ bụghị naanị maka ọmụmụ nke mbara igwe, kamakwa maka ịghọta physics nke gụnyere ihe dị ka satellites na-agba gburugburu ụwa.
Ụfọdụ akụkọ ihe mere eme
Ndị Gris bụ ndị mbụ detuo aha mmalite nke ìhè, bụ nke ha kwenyere na ọ sitere n'ihe pụta tupu ọhụhụ mmadụ ewepụta iji weghara ya. Echeghị na ìhè ga-aga ruo narị afọ nke XNUMX, kama ọ bụ ihe na-adịghị adịte aka. Otú ọ dị, nke a gbanwere mgbe e mesịrị n'ehihie. N'oge na-adịbeghị anya, Galileo Galilei mere ụfọdụ nnwale ndị na-enyo enyo na "ngwa ngwa" nke anya nke ìhè na-aga.
Ndị ọkà mmụta sayensị dị iche iche mere nnwale dị iche iche, ụfọdụ nwere chioma ma ụfọdụ adịghị, ma n'oge sayensị mbụ a, ihe ọmụmụ physics ndị a niile gbasoro ihe mgbaru ọsọ nke ịlele ọsọ nke ìhè, ọ bụrụgodị na ngwá ọrụ ha na usoro ha ezighi ezi na ndị mbụ dị mgbagwoju anya. Galileo Galilei bụ onye mbụ mere nnwale iji tụọ ihe a, ma ọ nwetaghị nsonaazụ ga-enyere aka gbakọọ oge nfefe nke ìhè.
Ole Roemer mere mgbalị mbụ iji tụọ ọsọ nke ìhè na 1676 na ihe ịga nke ọma. Site n'ịmụ mbara ala, Roemer chọpụtara site na onyinyo ụwa gosipụtara site n'ahụ Jupita na oge n'etiti chi jiri dị mkpụmkpụ ka anya site na Ụwa na-ebelata, na ntụgharị ihu. O nwetara uru 214.000 kilomita kwa nkeji, ọnụ ọgụgụ a na-anabata nke ọma nyere ogo nke ziri ezi nke enwere ike iji tụọ anya mbara ala n'oge ahụ.
Mgbe ahụ, na 1728, James Bradley amụkwara ọsọ nke ìhè, ma site n'ịhụ mgbanwe nke kpakpando, ọ chọpụtara mgbanwe ndị metụtara mmegharị ụwa gburugburu anyanwụ, bụ nke o si nweta uru dị 301.000 kilomita kwa nkeji.
E jiriwo ụzọ dị iche iche mee ka nha nha dị mma, dịka ọmụmaatụ, na 1958, ọkà mmụta sayensị Froome. jiri interferometer microwave nweta uru 299.792,5 kilomita kwa nkeji, nke kacha zie ezie. Site na 1970, ogo nha nha ka mma site na mmepe nke ngwaọrụ laser nwere ikike dị ukwuu yana nkwụsi ike ka ukwuu, yana site na iji cesium clocks iji meziwanye nha nha.
N'ebe a, anyị na-ahụ ọsọ nke ìhè na mgbasa ozi dị iche iche:
- Ihe efu - 300.000 km / s
- Ikuku - 2999,920 km / s
- Mmiri - 225.564 km / s
- Ethanol - 220.588 km / s
- Quartz - 205.479 km / s
- Crystal Crown - 197,368 km / s
- Crystal Flint: 186,335 km/s
- diamond - 123,967 km / s
Kedu uru ịmara ọsọ nke ìhè?
Na physics, a na-eji ọsọ nke ọkụ mee ihe dị ka isi nrụtụ aka iji tụọ na atụnyere ọsọ na mbara igwe. bụ ọsọ nke ọ na-agbasa ụzarị ọkụ eletrik, gụnyere ìhè a na-ahụ anya, ebili mmiri redio, ụzarị X, na ụzarị gamma. Ikike ịkọwa ọsọ a na-enye anyị ohere ịgbakọ anya na oge na cosmos.
Otu ihe atụ dị mkpa maka otu esi eji ọsọ nke ọkụ eme ihe na physics bụ ọmụmụ kpakpando. N'ihi na ìhè kpakpando na-ewe obere oge iji ruo ụwa, mgbe anyị lere anya kpakpando anyị na-eleba anya n'oge gara aga. Ka kpakpando na-aga n'ihu, ka ìhè ya na-ewe ogologo oge iru anyị. Ihe onwunwe a na-enye anyị ohere inyocha eluigwe na ụwa n'oge dị iche iche na akụkọ ihe mere eme ya, ebe ọ bụ na anyị nwere ike inyocha ìhè nke kpakpando ndị e kpụrụ ọtụtụ nde ma ọ bụ ọbụna ọtụtụ ijeri afọ gara aga.
Na mbara igwe, ọsọ nke ọkụ dị oke mkpa iji gbakọọ anya na mbara igwe. Ìhè na-aga n'ọsọ ọsọ nke ihe dị ka mita 299,792,458 kwa sekọnd n'ime oghere. Nke a na-enye anyị ohere iji echiche nke afọ ìhè tụọ anya ogologo kpakpando na ụyọkọ kpakpando dị anya. Afọ ìhè bụ anya nke ìhè na-aga n'otu afọ, ma hà nhata ihe dịka 9,461 trillion kilomita. N'iji nkeji nha a, ndị na-enyocha mbara igwe nwere ike chọpụta ebe dị anya na ihe ndị dị anya na mbara igwe ma ghọta nke ọma nhazi na ọnụ ọgụgụ nke eluigwe na ala.
Ọzọkwa, ọsọ nke ìhè metụtara echiche nke relativity nke Albert Einstein. Dị ka echiche a si dị, ọsọ nke ọkụ na-adịgide adịgide n'ụdị ntụaka niile, nke nwere mmetụta dị mkpa maka otu anyị si aghọta oge na ohere. Mmekọrịta pụrụ iche na nke Einstein emegharịla nghọta anyị gbasara eluigwe na ụwa wee bute mmepe teknụzụ dịka GPS.
Enwere m olileanya na site na ozi a ị nwere ike ịmụtakwu banyere ọsọ ọkụ na njirimara ya.
Bụrụ onye mbụ ịza ajụjụ