Mune zvese fizikisi uye kemesitiri, chiitiko chinoongororwa chinobatsira kutsanangura kuti sei zvimwe zvikamu zvioneka pane dzimwe nguva. Ichi chiitiko chinozivikanwa se Tyndall mhedzisiro. Icho chiitiko chemuviri chakadzidzwa nasayendisiti weIrish John Tyndall muna 1869. Kubva ipapo zvidzidzo izvi zvakave nemashandisirwo akawanda mumunda wefizikisi uye kemesitiri. Uye ndeyekuti inoongorora zvidimbu zvisingaonekwe neziso rakashama. Nekudaro, nekuda kweichi chokwadi chekuti vanogona kuratidza kana kuburitsa mwenje, vanove vasingaonekwe mune mamwe mamiriro.
Muchikamu chino tiri kuzokuudza zvese zvaunoda kuti uzive nezve iyo Tyndall mhedzisiro uye kukosha kwayo kwefizikiki mune chemistry.
Chii chinonzi Tyndall mhedzisiro
Icho chimiro chechiitiko chemuviri chinotsanangura mashandisiro anoita zvimwe zvinhu kana mukati megasi zvinoonekwa nekuda kwekuti ivo vanokwanisa kuratidza kana kuburitsa mwenje. Kana tikazvitarisa pakutanga, tinogona kuona kuti zvidimbu izvi hazvioneke. Nekudaro, iyo chokwadi chekuti inogona kumwaya kana kupinza mwenje zvakasiyana zvichienderana nenzvimbo yazviri, inobvumidza kuvasiyanisa. Vanogona kuoneka kana vakamitiswa mumhinduro pavanenge vachiyambuka vachienda kune imwe ndege yekuona nedanda rakasimba rechiedza.
Kana mwenje ukasapfuura nemamiriro ezvinhu aya haakwanise kuonekwa. Semuenzaniso, kuti tinzwisise zviri nyore tiri kutaura nezvezvimedu zvakadai semadonhwe eguruva. Kana zuva richipinda nepahwindo neimwe nhanho yekuda tinokwanisa kuona madonhwe eguruva achiyangarara akamira mudenga. Izvi zvidimbu hazvioneke neimwe nzira. Vanogona kungoonekwa chete kana zuva rakapinda mumba mune imwe nhanho yekuda uye kumwe kusimba.
Izvi ndizvo zvinozivikanwa seyakaitika Tyndall. Zvichienderana nemaonero emucherechedzi, unogona kuona zvidimbu izvo zvisingawanzo. Mumwe muenzaniso unosimbisa mhedzisiro yaTyndall ndeye patinoshandisa mwenje yemota muhusiku hwemamiriro ekunze. Kuvhenekerwa kunoitwa nevashoma pane hunyoro kunotibvumidza kuona izvo zvidimbu zvemvura zvakamiswa. Zvikasadaro, isu taingozoona izvo fog pachayo.
Kukosha uye mipiro
Mune zvese fizikisi uye kemesitiri, iyo Tyndall mhedzisiro ine yakawanda mipiro kune zvimwe zvidzidzo uye kukosha kukuru. Uye ndezvekuti nekuda kweichi chiitiko tinogona kutsanangura kuti nei denga riri bhuruu. Tinoziva kuti mwenje unobva kuzuva wakachena. Zvisinei, panopinda mhepo yepasi pano, inodhumhana nemamorekuru egasi dzakasiyana dzinoigadzira. Isu tinorangarira kuti mamiriro ekunze ePasi anoumbwa zvakanyanya senitrogen, oxygen uye maarolekemu mamorekisi zvishoma. Munzvimbo dzakadzika kwazvo mune magreenhouse magasi pakati atinawo carbon dioxide, methane uye mvura mhute, pakati pevamwe.
Kana mwenje muchena unobva kuzuva ukarova zvese izvi zvimisikidzwa zvinopinda mukusiyana kwakasiyana. Iko kutsauka kwakatambura nechiedza chechiedza kubva kuzuva nemaokisijeni mamorekuru ari mu nitrogen zvinoita kuti ive nemavara akasiyana. Aya mavara anoenderana nehurefu uye mwero wekutsauka. Iwo mavara anotsauka zvakanyanya ari violet uye bhuruu sezvo vaine ipfupi wavelength. Izvi zvinoita kuti denga rive neruvara.
John Tyndall aivewo iye akafukunura greenhouse maitiro Kutenda kuenzanisirwa kwemhepo yepasi murabhoritari. Chinangwa chekutanga chekuyedza uku kwaive kuverenga kuti ingani simba rezuva rakauya kubva paNyika uye kuti yakawanda sei iyo yaidzokera kumashure kubva pasi pevhu. Sezvatinoziva, kwete ese mwaranzi yezuva inowira pasi redu inogara. Chikamu chayo chakatsauswa nemakore isati yasvika pamusoro. Chimwe chikamu chinosanganiswa nemweya we greenhouse. Chekupedzisira, nzvimbo yepasi inotsausa chikamu chechiitiko mwaranzi yezuva zvichienderana nealbedo yerudzi rwevhu. Mushure mekuyedza kwakagadzirwa naTyndall muna 1859, akakwanisa kuwana iyo greenhouse athari.
Misiyano inokanganisa maitiro aTyndall
Sezvatakambotaura, iyo Tyndall mhedzisiro hachisi chinhu kunze kwekupararira kwechiedza kunoitika kana danda rechiedza richipfuura nemucolloid. Colloid iyi ndeimwe yakaturikwa zvidimbu zvine basa rekuparadzira nekuratidzira kureba, zvichiita kuti zvioneke. Misiyano inokanganisa maitiro aTyndall kuwanda kwechiedza uye kuwanda kwezvikamu. Huwandu hwekuparadzira hunogona kuonekwa mumhando iyi yemhedzisiro hunoenderana zvachose nehunhu hwehuwandu hwechiedza uye kuwanda kwezvimedu.
Sezvakaita kupararira kwaRayleigh, mwenje webhuruu unowanzopararira zvakanyanya kupfuura mwenje mutsvuku nekuti iwo ane hurefu hupfupi. Imwe nzira yekutarisa nayo ndeyekuti kune kureba wavelength iyo inopfuudzwa, nepo ipfupi wavelength inoratidzirwa nekupararira. Imwe misiyano inobata ihwo hukuru hwezvimedu. Izvi ndizvo zvinosiyanisa colloid kubva pamhinduro yechokwadi. Kuti musanganiswa uve werudzi rwecolloid, zvidimbu zviri mukumiswa zvinofanirwa kunge zvine saizi inofungidzirwa pakati pe 1-1000 nanometer muhupamhi.
Ngatione mimwe mienzaniso mikuru uko kwatinogona kushandisa iyo Tyndall mhedzisiro:
- When Isu tinobatidza mwenje wemwenje pagirazi remukaka tinogona kuona kuitika kwaTyndall. Zviri nani kushandisa mukaka wakawanda kana kusanganisa mukaka nemvura shoma kuitira kuti zvinoitika zvecolloidal particles muchiedza danda zvionekwe.
- Mumwe muenzaniso ndewe wekuparadzira mwenje webhuruu uye unogona kuonekwa muhuvara hwebhuruu hweutsi kubva mudhudhudhu kana injini mbiri-sitiroko.
- Danda rinoonekwa remwenje mumhute rinogona kuita kuti mvura dzinoyerera dzioneke.
- Izvi zvinoshandiswa pakutengesa uye marabhoritari marongero kuitira kuti uone kukura kweaerosol particles.
Ndinovimba kuti neruzivo urwu iwe unogona kudzidza zvakawanda nezve iyo Tyndall mhedzisiro.