Hidrolojik döngü hakkında konuştuğumuzda, su akışını belirleyen birkaç olayı ayırt etmemiz gerekir. Bu olaylardan biri akış. Yüzey akışı adıyla bilinir ve yerdeki su, yağmur, kar veya diğer sıvıların akışını tanımlayan kavramdır. Bu kısım su döngüsünün önemli bir parçasını oluşturur.
Bu yazıda size yüzey akışının ne olduğunu, önemini ve nereden oluştuğunu anlatacağız.
Yüzey akışı nedir
Yüzey akışından bahsettiğimizde, yüzeyde meydana geldiğinden ve nehir veya göl gibi bir kanala ulaşmadan önce gerçekleştiğinden söz ederiz. Bu yüzey akışında, kirletici deşarjlardan kaynaklanan diğer sıvılar kadar yağmurdan da su buluyoruz. Yüzey akışı söz konusu olduğunda, bir kanala ulaşmadan önce gerçekleşirse, buna nokta olmayan kaynak denir. Bu nokta olmayan kaynakta yapay kirleticiler varsa, nokta kaynaklı olmayan kirlilik olarak bilinir.
Bu yüzey akışının drenajının yeraltı suyu haline gelmesinden sorumlu olan alanın tamamı ve büyük miktarda su kaynağının tabanı su havzası olarak bilinir. Hem kimyasal gübrelerden hem de diğer endüstriyel atıklardan yüzey sularına birçok insan yapımı deşarjın üretildiğini biliyoruz. Bu nedenle, arazi boyunca akan akışların toprakta bulunan kirleticileri toplayıp toplayamayacağını analiz etmek gerekir. Bu kirleticiler diğerleri arasında yağ, böcek ilaçları, herbisitler, böcek öldürücüler ve gübreler olabilir.
Yüzey akışının kökeni ve oluşumu
Daha önce de bahsettiğimiz gibi, yüzey akışının kaynağı yağışla veya karın erimesi ile, bugün buzullardaki buzla oluşturulabilir. Buzul karının erimesi meydana geldiğinde, erime mevsimi geldiğinde, genellikle sadece oldukça soğuk bölgelerde meydana gelir. Bu kar akışı genellikle sıcaklıkların yükseldiği bahar döneminde zirveye ulaşır. Buzullar yazın tamamen erir ve maksimum akış sağlarlar ve nehirlerin akışı bunlardan etkilenir. Tüm bu sular nehirlerin akışını ve toprağın erozyonunu artırarak sonuçlanır. Kar veya buzulların erime hızı için belirleyici faktör, hava sıcaklığı ve gelen güneş radyasyonunun süresidir.
V'deki vadilerden buzul vadileri olduklarından bahsediyoruz çünkü nehirde kısa sürede büyük miktarda akış toplanır. Sadece çözülme mevsimi boyunca nehirde toprağı aşındıracak ve dönüştürecek kadar güçlü bir akış bulduk. Öte yandan, U şeklindeki bir vadiden bahsederken, geleneksel bir vadiden bahsediyoruz. Bu oluşum, nehir akışının yıl boyunca sabit kalmasından kaynaklanmaktadır. Bu durumlarda, yaz mevsiminde daha az su akışı olan zamanlarımız da oluyor.
Yüksek dağlık bölgelerde daha az güneş radyasyonu nedeniyle güneşli günlerde yükselen ve bulutlu günlerde azalan akarsular bulunur. Kar olmayan bölgelerde yüzey akışı yağışlardan gelir. Tüm yağışın yüzey akışı oluşturmadığı belirtilmelidir. Yağış akışı, şiddetli sağanak yağışlar nedeniyle toprak büyük miktarda su depolayamadığında oluşur.
Örneğin, Avustralya ve Güney Afrika'da proteoid köklerin bulunduğu çok eski topraklar vardır. Bu kökler o kadar yoğundur ve o kadar çok tüyleri vardır ki, büyük miktarlarda yağmur suyunu emebilirler. Böylece, Önemli miktarda yağmuru emebildikleri için akan suya sahip olmak zordur. Ek olarak, yüzey akışının daha uzun sürmesi için düşük bir buharlaşma potansiyeli olmalıdır.
Aşırı sızma ile kara su akışı
Yüzey akışında dikkate alınması gereken önemli bir husus, sızma sürecidir. Suyun yeraltına sızdığı süreçtir. Burada su akiferlerde depolanır ve su kaynağı olarak hizmet eder. Hemen hemen her havzada küçük yer altı su depoları vardır. Bu sızma, yoğunluğun görüldüğü kurak ve yarı kurak bölgelerde daha seyrek görülür. yağış daha yüksek ve infiltrasyon oranı daha düşük yüzeyin su yalıtımı nedeniyle.
Ayrıca asfalt zeminlerde daha fazla miktarda yüzey akışı ve daha düşük bir sızma oranı vardır. Diğer bir husus, aşırı doymuş kara akıntısıdır. Bu, yüzey akışının daha büyük olması için meydana gelen bir durumdur. Bu durumda toprak suya doyurulur ve havza mümkün olduğu kadar depolanır. Bu durumlarda, büyük miktarda yağış nedeniyle daha fazla yüzey akışı meydana gelecektir. Topraktaki nem seviyesi, toprağın doygun hale gelmesinin ne kadar süreceğini de etkileyen bir faktördür. Toprağın nemi ne kadar fazlaysa suya o kadar çabuk doyacaktır. Sonuç olarak, daha az su depolayabilir ve daha fazla yüzey akışı yaratabilirsiniz.
Yüzey akışı üzerindeki insan etkisi
İnsanların mevcut akış miktarını büyük ölçüde etkilediği unutulmamalıdır. Ve sürekli olarak kaldırımlar ve binalar gibi su geçirmez yüzeyler yaratıyoruz. Bu su yalıtımı, suyun akifere sızamayacağı anlamına gelir.. Toprağa sızan su yerine, su doğrudan daha fazla erozyon ve tortulaşmanın olduğu dere veya drenajlara zorlanır. Şehirde sel baskınlarına neden olan bu koşullar.
Artan yüzey akışı, yeraltı suyu şarjını azaltır ve su tablasını düşürür. Bunlar şu koşullardır özellikle tarım alanında kuraklığı daha da kötüleştiriyorlar ve su kuyularına muhtaç olan tüm insanlar. Ek olarak, bu duruma, insanların sağlığını etkileyen yüzey akışında çözünmüş antropojenik kirleticilerin varlığı da eklenmelidir. Bu kirletici yükü nehirler, göller ve okyanuslardaki sulara ulaşabilir ve suları kirletebilir.
Umarım bu bilgilerle yüzey akışı hakkında daha fazla bilgi edinebilirsiniz.