vaitausaga aisa

vaitausaga aisa

E ta'ua o le glaciation vaitausaga aisa, tausaga aisa po'o tausaga aisa o nei vaitau fa'afanua e tutupu i le taimi o le maalili malosi o le tau o le lalolagi, lea e o'o atu ai i le malulu o le vai, fa'alauteleina o poloka aisa polar ma foliga mai o le aisa konetineta. I ia vaitau e tatau ona fetuutuunai laulaau ma fauna i siosiomaga fou.

I totonu o lenei tusiga o le a matou taʻuina atu ia te oe le mea autu o le aisa tausaga, o latou uiga, mafuaʻaga ma taunuuga.

o a tausaga aisa

glaciation

O vaitaimi ia e fesuisuia'i le umi (e masani ona faaumiumi: sefulu miliona tausaga) lea e tatau ai ona fetuutuuna'i le olaga i tau matutu ma malulu pe malaia. E mafai ona latou suia tele le fa'afanua, meaola ma le tau fa'atulagaina o le paneta.

E mafai ona vaevaeina tausaga o le aisa i vaitausaga o le aisa, vaitaimi o le faateleina o le malulu, ma le vaeluagalemu, vaitaimi o le malulu, ma le faateleina o le vevela, e ui lava o loo i totonu o tapulaa talafeagai o le malulu umi o le lalolagi.

Ua o'o le lalolagi i le tele o fa'a'a'asa fa'avaitaimi, o le vaega mulimuli na amata i le 110.000 tausaga ua mavae. E fa'atatauina na atia'e ma ola lo tatou malo atoa i le vaitau va'ava'ai lea na amata i le 10.000 tausaga talu ai.

talafaasolopito o tausaga aisa

glaciers

O le Quaternary Ice Age na tupu i le taimi o le Cenozoic Neogene. E ui lava o le taimi nei e na o le 10% o le lalolagi o loʻo ufitia i le aisa, matou te iloa e le o taimi uma e tupu ai. O glaciations i le tala faʻasolopito o le lalolagi ua tuʻu ai ni faʻailoga e iloagofie ai, o lea ua tatou iloa ai i aso nei ni vaitau sili e lima, e aofia ai:

  • Huron Ice Age. Na amata i le 2.400 piliona tausaga talu ai ma faaiuina i le Paleoproterozoic geological era 2.100 piliona tausaga talu ai.
  • Sturtian-Varangian glaciation. E maua lona igoa mai le vaitaimi maualalo Neoproterozoic, lea na amata i le 850 miliona tausaga talu ai ma faaiuina i le 635 miliona tausaga talu ai.
  • Andean-Sahara Glacier. Na tupu i le va o le 450 ma le 420 miliona tausaga talu ai, i le Paleozoic (Ordovician ma Silurian), ma o le mea sili ona puupuu e iloa.
  • Karoo Glacier. Na amata i le 360 ​​miliona tausaga talu ai ma faaiʻu i le 100 miliona tausaga mulimuli ane, i le Paleozoic tutusa (Carboniferous ma Permian).
  • Quaternary glaciation. O le mea sili ona lata mai, lea na amata i le 2,58 miliona tausaga talu ai i le vaitaimi o Neogene o le vaitaimi Cenozoic, o le a muta nei.

O le lalolagi o se polo kiona

Ole tausaga ole aisa ole lalolagi, superglacial po'o le "polokiona" ole Lalolagi o se manatu e uiga i le mea na tupu i le vaitaimi o Neoproterozoic o le maualalo o le vevela, lea na semanu e gaosia ai le tasi pe sili atu aisa i le lalolagi atoa, e ufitia ai le lalolagi atoa i se vaega mafiafia o le aisa, ma fa'aititia ai lona vevela averesi i le -50°C.

E fa'atatauina o lenei mea mata'utia (fa'atulagaina i le Sturtian-Varangian Ice Age) e tusa ma le 10 piliona tausaga, o le aisa sili ona tele i le talafaasolopito o le lalolagi, ma taitai atu ai i le toetoe lava a mae'a le ola. Ae ui i lea, o lona faʻamaoni o se mataupu o felafolafoaiga i totonu o sosaiete faʻasaienisi.

Laʻititi aisa

O le igoa e faasino i o se vaitaimi o le malulu tele na tupu i le lalolagi mai le XNUMXth i le ogatotonu o le XNUMXth seneturi. O se vaitau vevela faapitoa ua lauiloa o le tau sili ona lelei o Vaitau Tutotonu (XNUMXth i le XNUMXth seneturi) na muta.

E le o se aisa, mamao ese mai ai, ma i le fa'afanua, e matua puupuu lava lona olaga. I soo se tulaga, ua vaevaeina i ni vaega se tolu, ua faailogaina i le maualalo o le vevela pa'ū: 1650, 1770 ma le 1850.

aafiaga o vaitausaga aisa

vaitausaga uma aisa

O le fa'asao e fa'atupu ai se ituaiga fa'apitoa o le tafia o le papa. O a'afiaga autu o le Ice Age e mafai ona vaevaeina i ni vaega se tolu:

  • Fa'afanua. O le aisa na faia ai se ituaiga faapitoa o le tafia i totonu o papa, a le o le malulu, e ala i le mamafa o le aisa po o le tau, ma fatuina ai se eleele maʻoti i papa o lona taimi.
  • Vailaau. O le aisa e maua mai ai e iai le kiona tumau i le tele o tulaga (e pei o luga o le tele o mauga maualuluga) ona o suiga o le isotopic i le vai, ma avea ai ma se mamafa tele nai lo le masani. O le mea lea e maua ai le maualuga o le sua ma le vevela o le vai.
  • Paleontology. O nei suiga tetele i le vevela ma le tau e masani ona o mai faatasi ma le tele o le faʻaumatia, lea e maua mai ai le tele o mea faʻaola, maua ai le tele o tupe teu, ma tuʻu ai le tele o faʻamaoniga o meaola. E le gata i lea, o manu e le mafai ona faʻafetaui i le malulu e sosola i le teropika, faʻatupuina sulufaʻi glacial ma le tele-tele-tele biogeographical gaoioiga.

Mafuaaga o vaitausaga aisa

O mafuaʻaga o vaitausaga aisa e mafai ona eseese ma fefinauai. O nisi o manatu ua fautua mai e mafua ona o suiga i le tuufaatasiga o le ea e faatapulaa ai le sao mai o le malosi vevela mai le la, po o ni suiga laiti i le taamilosaga o le Lalolagi.

I le isi itu, Atonu e mafua mai i le fe'avea'i o papatusi tectonic: afai e latalata atu le konetineta i le tasi ma le isi, tapunia le vasa i le vasa, o lona totonu e sili atu ona mago ma mafanafana, faʻaitiitia ai le faʻafefe. Ae peita'i, afai e taape konetineta ma fevaevaea'i, o le a tele le vai e malu ma fa'amautu ai le vevela o le lalolagi.

manu o le aisa

O manu na sao mai suiga o le Vaitausaga o le Aisa ma fetuutuunai i le olaga i nofoaga tuufua aisa e masani ona i ai ni uiga patino: o le mafiafia o fulu ma ga'o e puipuia ai o latou tino mai le malulu i totonu, fetuutuunaiga metabolic i le malulu ma le lamala, ma se taumafa maualuga-kalori. .

Ae ui i lea, e ala i le tilotilo i ituaiga meaola autu o le aisa mulimuli tausaga, e mafai ona malamalama i auala patino e tali atu ai ituaiga taʻitasi i le malulu, e pei o:

  • Fulufulu mamamota. O elefane laki ua fetuutuunai i le malulu, ma ua ufitia o latou tino i vaega o fulufulu mamoe e oo atu i le mita le umi, ma e mafai e o latou nifo ona nutimomoia le atigi malo o vao aisa. Latou te ola e oo atu i le 80 tausaga.
  • Tiger-nifo nifo. O nei manu feʻai malolosi e pupuu, mamafa ma mafiafia nai lo leona, e 18 senitimita le uumi o nifo e mafai ona tatala o latou auvae i le 120 tikeri pe a u, o mea uma lava e tumau ai le lelei i luga o laufanua valevalenoa o le tuliga.
  • manu fe'au. O mea muamua o rhinos i aso nei, o latou tino tetele na ufiufi i fulufulu mamoe ma mamafa e oo atu i le 4 tone. O ona seu ma lona ulupulu sa sili atu ona malolosi ma tetele, ma e mafai ona sosolo i le kiona e saili ai ni meaai.

Ou te faʻamoemoe o lenei faʻamatalaga e mafai ona e aʻoaʻoina atili e uiga i vaitausaga eseese o le aisa ma o latou uiga.


O mataupu o le tusitusiga e tausisi ia tatou mataupu silisili o amio lelei faʻatonu. E lipotia se mea sese kiliki iinei.

Ia avea muamua ma faamatalaga

Tuʻu lau faamatalaga

o le a le lomia lou tuatusi imeli. O nofoaga e manaʻomia e makaina *

*

*

  1. E tali atu mo faʻamatalaga: Miguel Ángel Gatón
  2. Faamoemoega o faʻamatalaga: Pulea le SPAM, faʻamatalaga pulega.
  3. Tulaga faʻatulafonoina: Lau maliega
  4. Fesoʻotaʻiga o faʻamatalaga: O faʻamatalaga o le a le fesoʻotaʻi atu i isi vaega vagana i tulafono faʻatulafonoina.
  5. Teuina o faʻamatalaga: Faʻamaumauga tuʻufaʻatasia e Occentus Networks (EU)
  6. Aia Tatau: I soo se taimi e mafai ai ona e faʻatapulaʻaina, toe maua ma aveʻese au faʻamatalaga.