O le paneta o le la e faʻataʻamilomiloina le fetu ogatotonu e taʻua o le La, e leʻi iloa lelei. Sa i ai le talitonuga o le Lalolagi o le totonugalemu o le Vateatea ma o le isi vaega o paneta faataamilo i ai. O le heliocentric teori O le tasi o le a tatou talanoa i ai i le aso o le fetu lea e avea ai le La ma totonugalemu o le atulaulau ma o se fetu mausali.
O ai na atiaʻe le talitonuga o le heliocentric ma o le a le mea e faʻavae ai? I lenei tusitusiga o le a mafai ona e iloa loloto i lona faʻasaienisi faavae. E te manaʻo e te iloa lelei o ia? E tatau lava ona e faitau pea 🙂
Le
Uiga o le heliocentric teori
I le vaitaimi o le XNUMX ma le XNUMX seneturi sa i ai se suiga faasaienisi na saili e tali uma na fesili e uiga i le Universe. O se taimi o le aʻoaʻoina ma le mauaina o fou faʻataʻitaʻi filifilia. O faʻataʻitaʻiga na fausia ina ia mafai ona faʻamatalaina le faʻagaioiga o le paneta e tusa ma le atoa Vateatea.
Faʻafetai ia fisiki, numera, biology, kemisi ma le vateatea mo le tele o mea ua aʻoaʻoina e uiga i le Universe. A tatou talanoa e uiga i fetu, le saienitisi e tu matilatila o Nicolaus Copernicus. O ia na foafoaina le heliocentric teori. Na ia faia e faʻavae i luga o faʻaauau matauina o gaioiga a paneta. Na faʻavae i luga o nisi uiga o le muamua geocentric teori e faʻafitia ai.
Na saunia e Copernicus se faʻataʻitaʻiga e faʻamatalaina ai galuega a le Vateatea. Na ia fautuaina o le gaioiga a paneta ma fetu e mulimuli i se mamanu-pei o se auala i luga o se fetu maopoopo tele. E faʻatatau ile la. Ina ia le faʻamaonia le muamua geocentric teori, na ia faʻaaogaina le matematika faʻafitauli ma faʻavaeina faʻavae mo se taimi nei astronom.
E tatau ona taʻua o Copernicus e le o le saienitisi muamua na faʻatuina se faʻasolosolo uiga lea na faʻataʻamilomilo ai paneta e faʻataʻamilo i le La. Peitai, faʻafetai i lona faʻasaienisi faʻavae ma faʻatinoga, o se tala fou ma talafeagai lelei taimi.
O se talitonuga e taumafai e faʻaali se suiga i le vaʻaiga o sea itu e aʻafia ai le faitau aofaʻi o tagata. I le tasi itu, sa i ai taimi na talanoa ai le au vaʻai fetu e uiga i le faʻafitauli o le matematika ina ia aua neʻi tuʻua le geocentrism. Peitai e leʻi mafai ona latou faʻafitia le faʻataʻitaʻiga na faia e Copernicus na ofoina mai ai se ata atoa ma le auiliili o galuega a le Universe.
Lautele mataupu faavae o le talitonuga
O le heliocentric theory e faʻavae i luga o ni mataupu faʻavae e faʻamatala ai le gaioiga uma. O na mataupu faʻavae o:
- Tino selesitila latou te le taʻamilo i se mea e tasi.
- O le ogatotonu o le lalolagi o le ogatotonu lea o le masina faʻafanua (o le masina faataamilo i le lalolagi)
- O lalolagi uma e faʻataʻamilomilo i le La, e latalata i le ogatotonu o le atulaulau.
- O le mamao i le va o le Lalolagi ma le la o se vaega faatauvaa o le mamao mai le Lalolagi ma le La i fetu, o lea e leai se parallax o matauina i fetu.
- O fetu e le minoi, o lona foliga mai o gaioiga i aso taʻitasi e mafua mai i le taʻamilosaga o le lalolagi i aso uma.
- E faʻataʻamilomilo le lalolagi i le la, ma mafua ai le fealualuaʻi o le la i tausaga taʻitasi, e sili atu ma le tasi le lafo a le Lalolagi.
- O le faʻagaioiga o le lalolagi i tafatafa o le la e mafua ai ona solomuli i le itu o gaioiga o paneta.
Ina ia faʻamatala suiga i foliga vaaia o Mercury ma Venus, e tatau ona tuʻu uma laina taʻamilo. A o se tasi o ia mea o loʻo i le itu taumamao mai le la e faʻatatau i le Lalolagi, e foliga laʻititi. Peitai, e mafai ona vaaia i latou atoa. I leisi itu, pe a latou i ai i le itu e tasi o le La ma le Lalolagi, latou lapoʻa foliga lapoʻa ma o latou foliga avea ma se afa masina.
O lenei manatu faʻamatalaina atoatoa le lafoina lafo o paneta pei Mars ma Jupiter. Ua faʻamaonia atoatoa e le o iai i le au vaʻai fetu i le lalolagi se faʻamatalaga faʻavae. I se isi itu, o le lalolagi o loo i ai i taimi uma gaioiga.
Eseesega i le va ole heliocentric ma le geocentric theory
O lenei fou faʻataʻitaʻiga o se suiga mo saienisi. O le faʻataʻitaʻiga muamua, o le geocentric tasi, na faʻavae i luga o le mea moni o le Lalolagi o le ogatotonu o le Vateatea ma o loʻo siʻomia e le La ma paneta uma. O lenei faʻataʻitaʻiga na faʻaititia i le naʻo le lua ituaiga o maitauga masani ma manino. O le mea muamua o le vaʻai i fetu ma le La.E faigofie ona tilotilo i le lagi ma vaʻai pe faʻafefea, i le aso atoa, latou te feoaʻi i le lagi. I lenei auala, e maua ai le lagona o le Lalolagi o loʻo faʻamautuina ma le malologa o tino selesitila o loʻo minoi.
Lona lua, tatou te maua le manatu o le tagata matau. E le gata na foliga mai o totoe o tino na minoi i le lagi, ae o le Lalolagi e le lagona e pei e minoi. Na latou folau ma feʻaveaʻi e aunoa ma se lagona o se minoi.
I le vaitaimi o le seneturi lona XNUMX TLM sa manatu le lalolagi e mafolafola. Peitaʻi, o nei Aristotle faʻataʻitaʻiga na tuʻufaʻatasia ai le mea moni e faʻapea o le tatou lalolagi o le spherical. Faʻatoʻa taunuʻu mai le o le saienitisi o Claudius Ptolemy o faʻamatalaga e uiga i foliga o paneta ma le La na faʻamautuina. Na finau Ptolemy o le Lalolagi sa i le ogatotonu o le Vateatea ma o fetu uma lava na fai si mamao ese mai le ogatotonu o le lalolagi.
O le fefe o Copernicus i le falepuipui e le Ekalesia Katoliko na mafua ai ona taofi lana suʻesuʻega ae le faasalalauina seia oo i le taimi o lona maliu. O le taimi o le a maliu ai o ia ina ua ia lolomiina i le tausaga 1542.
Faʻamatalaga o amioga a paneta
Geocentric teori
O paneta taʻitasi i lenei faiga ua fuafuaina e lenei tagata vaʻai fetu e feʻaveaʻi e le faiga o lalolagi e lua. Tasi o le tolopo ma le isi uila afi. O lona uiga o le tolopoina o se liʻo o lona ogatotonu tulaga ua aveʻese mai le Lalolagi. Na faʻaaogaina lea e faʻamatala ai le eseesega i le va o le umi o vaitau taʻitasi. I le isi itu, o le epicycle o loʻo faʻapipiʻiina i totonu o le vaʻavaʻai ma galue e pei o se ituaiga uili i totonu o se isi uili.
O le uila e faaaoga e faamatala ai le gaioi o le paneta i le lagi. E mafai ona vaʻaia lenei mea aʻo latou faifai lemu ma faʻasolosolo i tua e toe faifai lemu.
E ui lava e le o faʻamatalaina e lenei manatu amioga uma na maitauina i luga o paneta, ae o se mea na maua e oʻo mai i le taimi nei, na tautuaina le tele o saienitisi e avea ma faʻavae o le suʻesuʻega o le Universe.
Ia avea muamua ma faamatalaga