Le manatu o tausaga malamalama e masani ona faaseseina. O le i ai lava o le upu tausaga ua taitai atu ai le toatele e faafesoota'i le faaupuga ma se iunite faaletino. Ae ui i lea, o le iunite o le fuaina o le longitude o loʻo faʻaaogaina i le vateatea, o lea nai lo le fai atu "ave se tausaga malamalama", fai mai tagata "ia avea ma se tausaga malamalama mamao".
I lenei tusiga o le a matou taʻuina atu ia te oe le tausaga malamalama, pe faʻapefea ona fuaina, faʻataʻitaʻiga ma sili atu.
Le
O le a le tausaga-malamalama
O lenei manatu e galue o se iunite o fua i suʻesuʻega vateatea e faʻatatauina le mamao e mafai e se photon poʻo se vaega o le malamalama ona faimalaga i totonu o le vacuum o le tausaga e tasi. I upu numera, O le tausaga malamalama e tasi e tutusa ma le 9,46 x 1012 km po o le 9.460.730.472.580,8 km. O lenei iunite na fa'atulagaina fa'apitoa e fua ai le tele o itu mamao e o'o atu i le faitau piliona kilomita. O nei mamao e manaʻomia ai se fua faʻatatau e faʻaalia ai i se auala faigofie ona malamalama.
O le International Astronomical Union o loʻo tuʻuina mai le faʻamatalaga saʻo o le tausaga malamalama, faʻapuʻupuʻu o le ly poʻo le ly i le Igilisi. Ina ia fuaina, o le kalena Julian (nai lo le Gregorian) ma le saoasaoa o le malamalama (faʻatatau i le 299.792.458 mita i le sekone) e tatau ona amanaia. O lea la, o le umi o le tausaga e fealuai ai le malamalama o le mamao i le vateatea e tutusa ma le 365,25 aso, nai lo le 365,2425 aso e pei o le kalena Gregorian.
E pei o isi iunite fua mamao, o lenei fua e mafai ona fa'alauteleina i ni fa'atele maualuga e ala i le fa'aopoopoina o se prefix i le tau numera. Mo se faʻataʻitaʻiga, o le mamao o le 1.000 malamalama-tausaga e mafai ona faʻaalia o le kilo-light-year, poʻo le kly, aʻo le mamao o le 1.000.000 light-years e mafai ona faʻaalia o se mega-light-year, poʻo le gly.
Le amataga o le manatu
I le ogatotonu o le senituri lona 61, na faavaeina ai e Friedrich Bessel, o se tagata Siamani suʻesuʻe fetu ma le matematika, le manatu o le tausaga malamalama o se iunite o fua. O le suatiaina o le eleele na ausia e Bessel o le fuafuaina tonu lea o le mamao mai le Lalolagi i se fetu e ese mai i le La, aemaise o le fetu XNUMX Cygni o loʻo i totonu o le faaputuga fetu o Cygnus. O lenei mamao sa matua maofa lava aofaiga o 98.734.594.662 kilomita poʻo 61.350.985.287,1 maila, O na numera faigata tele e taulimaina. Ina ia foia lenei faʻafitauli, na filifili Bessel e faʻaalia lenei mamao e tusa ai ma le tele o le taimi e alu ai le malamalama i lenei mamao, e tusa ma le 10,3 tausaga.
I le vaitaimi na galue ai Bessel, e leʻi faʻamaonia tonu le saoasaoa o le malamalama, lea na mafua ai ona ia aloese mai le faʻaaogaina o le faaupuga "tausaga malamalama" i ana faʻatusatusaga. O Otto Ule, o se tusitala faasaienisi lauiloa Siamani, na ia faailoa mai le manatu o se "tausaga malamalama" i le 1851 ma fautuaina e faaaoga i se auala talitutusa ma se "itula savali."
O lenei iunite o fua na muai vaʻaia o se iunite faʻapitoa e le aʻoga Siamani, e ui lava o nisi, e pei o le astrophysicist a Peretania Arthur Eddington, sa latou tetee i lona vaetamaina, ma manatu e faigata, le aoga, ma sili atu ona fetaui ma le faasaienisi lauiloa.
Fa'ata'ita'iga o le mamao e fuaina i tausaga malamalama
A fuaina i tausaga malamalama, o nisi o mamao fa'apitonu'u e matua taua lava. Se'i o tatou va'ai nisi o fa'ata'ita'iga fa'atusa e fa'aaoga ai e saienitisi lenei iunite o fua:
- O le auala susu, o lo tatou lava aniva, e tusa ma le 150.000 tausaga malamalama lona lautele. Mo se faatusatusaga, o Andromeda, o lona aniva tuaoi, e tusa ma le 240.000 tausaga malamalama lona lautele. O aniva e lua e tuueseese i se mamao e 2.500.000 tausaga malamalama.
- I le pito i fafo o O le tatou la o lo'o i totonu ole Oort Cloud., ma o le mamao i le va o lenei ao ma le La e tusa ma le 1 le tausaga malamalama.
- Proxima Centauri, o le fetu aupito latalata i le La, e 4,22 tausaga malamalama le mamao.
- O le aniva dwarf Canis Major, lea e sili ona latalata i le Milky Way, e vavae ese mai ai i se mamao e 25.000 tausaga malamalama.
- Le vaega i le lotoifale o aniva, e aofia ai le Milky Way, E tusa ma le 10.000.000 tausaga malamalama lona lautele.
- O le Virgo Supercluster, lea e aofia ai le Local Group of aniva, e tusa ma le 200 malamalama-tausaga.
- Le Pisces-Cetus supercluster lavelave, lea e aofia ai le Virgo Supercluster, e tusa ma le 1.000.000.000 malamalama-tausaga.
- La Pa Tele o Hercules-Corona Borealis, o le fausaga o le vateatea sili ona telē e mafai ona matauina i le atulaulau, e tusa ma le 10.000.000.000 malamalama-tausaga.
O isi iunite fa'aletulagi o fua
E ese mai i lenei taʻutaʻua iunite faʻapitoa o le vateatea, o loʻo i ai isi iunite o fuataga o loʻo faʻaaogaina e faʻaalia ai le mamao tele i le va o tino selesitila ma le vateatea. O nisi o nei iunite e maua mai i le tausaga malamalama, e aofia ai le masina malamalama, aso malamalama, itula malamalama, minute malamalama, ma le malamalama lona lua. O nei iunite o loʻo faʻaogaina i luga o le mataupu faavae lava e tasi ma e masani ona faʻaaogaina i le faasaienisi lauiloa, fesoʻotaʻiga, ma relativistic physics.
O tagata tomai faapitoa i le vateatea e masani ona fiafia i le faaaogaina o iunite tau e sili atu i le tasi le malamalama-tausaga le umi. O faʻataʻitaʻiga o ia iunite e aofia ai:
- Fa'aigoaina mo le parallax fa'aPeretania o le tasi arc sekone, O le parsec (pc) o se iunite o fua e tutusa ma le 3,2616 malamalama tausaga.
- E ala i le fuafuaina o le mamao masani i le va o le Lalolagi ma le La, na faavaeina ai e saienitisi le iunite fetu (AU) e tutusa ma le 8 minute malamalama.
O tamaiti a'oga i le Astronomy e masani ona latou fiafia i le iunite fa'akomepiuta e fai ma latou fua fa'atatau ona o lona tau mautu, lea e mafai ona fa'aalia i ni faaupuga faigofie. I le isi itu, o le tau o le tausaga malamalama e faʻatatau i iloiloga faʻapitoa, e pei o le fuaina o loʻo faia i totonu o se vacuum pe o loʻo faʻaogaina le kalena Julian poʻo Gregorian.
O le tausaga malamalama o se iunite e itiiti le sa'o ma sili atu ona lavelave o fuataga nai lo isi. Peitai, e i ai le lelei o le avea o se fa'atusa fa'amatala o le mamao tele i le va o mea fa'alelesitila. E mafua ona o le malamalama, o le mea sili ona saoasaoa i le atulaulau, e faʻaaogaina e fai ma faʻamatalaga e fua ai nei mamao.
Ou te faʻamoemoe o lenei faʻamatalaga e mafai ona e aʻoaʻoina atili e uiga i le tausaga malamalama ma pe faʻapefea ona fuaina.
Ia avea muamua ma faamatalaga