Ata e eseʻese ai tau o tau, eseʻese o le paʻepaʻe, lanumoana le sone subpolar, lilac le tundra sone, lanumeamata le sone feololo, samasama le subtropical sone, ma piniki le sone vevela.
O se laki tatou te ola i se lalolagi o loʻo tele ai ituaiga ola. Manu ma laʻau o loʻo ola faʻatasi i se auala sili ona lelei: faʻaopoopoina e le tasi le isi, fesoasoani le tasi i le tasi - e ui lava e toetoe lava a aunoa ma le iloaina - ina ia mafai ai e tagata uma, o se ituaiga, ona faʻaauau pea ona ola.
Matou te nofo aitalafu i lenei paneta tele lava ituaiga eseese. O le le faia o se geoid, o ave o le la e le taunuʻu tutusa uma i luga, o le fetuunaiga o auala e tulaga ese i tagata ola uma. Aisea? Aisea tau sone i le Lalolagi ei ai a latou lava uiga.
Le
Ole aʻafiaga ole ave ole la ile lalolagi
Ae tatou te le i see atu i le mataupu o loʻo i ai, tatou muamua faʻamatala pe o le a le aʻafiaga o ave o le la i lo tatou paneta, ma faʻafefea ona taunuʻu mai.
Faagaioiga o le lalolagi
O le lalolagi o se paneta papaʻe, e pei ona tatou iloa, i taimi uma. Ae e le tutusa taimi uma, o le mea moni, e fa ituaiga e faʻailoa mai:
Suiga
O aso uma (poʻo, ia sili atu ona saʻo, i soʻo se 23 itula ma le 56 minute) e faʻasolo lava le lalolagi i luga o lana au, i le itu i Sisifo-Sasaʻe. O le mea e sili ona tatou matauina, talu ai o le eseʻese mai le ao i le po e matua tele lava.
Faʻaliliuga
Soʻo se 365 aso, 5 itula ma le 57 minute, e faʻataʻamilo le paneta i le La tasi suiga, peitaʻi, i lena taimi e i ai aso e 4 e sili ona faʻapitoa:
- Mati 21st: O le spring equinox i le itu i sisifo o le lalolagi, ma le equinox o le tautoulu i le itulagi i saute.
- 22 o Iuni: O le taumafanafana solstice i le itulagi i matu, ma le taumalulu solstice i le itulagi i saute. Lenei aso o le Lalolagi o le a 'ausia lona maualuga maualuga mamao mai le la, o le mafuaʻaga lea e taʻua ai o le aphelion.
- Setema 23: o le equinox o le tautoulu i le itulagi i matu, ma o le spring equinox i le itu i saute o le lalolagi.
- Tesema 22th: o le malulu solstice i le itulagi i matu, ma le taumafanafana solstice i le itulagi i saute. Lenei aso o le Lalolagi o le a oʻo i lona maualuga latalata i le tupu fetu, o le mafuaʻaga lea ua taʻua ai o le perihelion.
Faʻamaoniga
O le paneta o loʻo tatou nonofo ai o se ellipsoid foliga foliga le tutusa e ala i le faʻatupuina a le tupu tupu fetu, le masina ma, e ui lava i se vaega laʻititi, o paneta. O lenei mafuaʻaga e faʻasolosolo lemu luga o lona faʻataʻitaʻi, toeititi a le maitauina, i taimi o faʻaliliuga valaʻauina »faʻamuamua o equinoxes». Ona o latou, o le tulaga o le pou selesitila suia i seneturi.
Faʻamaʻaina
O se faʻasolo i tua ma luma o le faʻagaio a le Lalolagi. Talu ai e le felafoai, o le tosina mai o le Masina i luga o le Equatorial bulge mafua ai lenei gaioiga.
Faʻafefea ona oʻo atu ave o le la i le Lalolagi?
A o le paneta e sili atu pe laʻititi spherical ma mafaufau i gaioiga na te faia i aso ma masina uma, E le oʻo atu ave o le la i itu uma ole kelope ma le malosi tutusa. O le mea moni, o le mamao o le eria e sau mai le fetu tupu, ma o le latalata i pou o le Lalolagi oe, o le itiiti ifo o le malosi o le a avea ave. Faʻamoemoe i ai, na amata mai ia tau eseese o tau.
Tau sone
O le tau e faʻamautuina e matata eseese vaitau pei o le vevela, susū, mamafa, matagi, ma timuga. Afai tatou te amanaʻia naʻo le vevela, e faʻamatalaina sone e maua e tusa ma le 'eseʻese faʻavasega faiga. Mo se faʻataʻitaʻiga, i le Köppen system ono vaʻaiga tau e eseʻese faʻatatau i le vevela i vaitau taʻitasi:
Sone teropika
Nei eria i ai a tau vevela, lea e maua i le intertropical sone mai le 25º matu latitude i le 25º latitu latitude. O le averesi o le vevela e i luga atu o le 18ºC. E le faʻapea e le mafai ona tupu ni malulu, ona e tutupu i luga o mauga maualuluga ma isi taimi i vao. ae ui i lea, o le averesi vevela e maualuga.
Lenei tau E mafua ona o le tulimanu o le aʻafiaga o le susulu o le la e tupu i nei itulagi. Latou toeititi taunuʻu mai, o le mafuaʻaga e maualuga ai le vevela ma o fesuiaʻiga i le ao e maualuga foi. I se faʻaopopoga, e tatau ona fai mai o le ekueta o le mea e feiloaʻi ai matagi malulu mai le tasi itulagi ma matagi mafanafana mai le isi, lea e maua ai se tulaga o maualalo maualalo omiga taʻua o le intertropical liua sone, ina ia timu faifai pea mo le tele o taimi o le tausaga.
Subtropical sone
Tenerife (Canary Islands, Sepania)
O nei eria o loʻo i ai le tau faʻasolosolo, lea e maua i nofoaga latalata i le Tropics of Cancer ma Capricorn, i nofoaga pei o New Orleans, Hong Kong, Seville, Sao Paulo, Montevideo, poʻo le Canary Islands (Spain).
O le averesi averesi vevela e le pa'ū i lalo 18ºC, ma le averesi vevela o le malulu masina o le tausaga i le va o 18 ma 6ºC. Nisi malulu malulu e mafai ona tupu, ae e le o le masani ai.
Sone vevela
Puig Major, i Mallorca.
O lenei eria ei ai le tau feololo, lea e maua i nofoaga maualuluga e sili atu le malulu o le vevela nai lo vaega maualalo i le tutusa latitude. Ole averesi ole vevela ile luga atu ole 10ºC ile masina mafanafana, ma ile va ole -3º male 18ºC ile malulu o masina..
E fa vaitau lelei faʻamatalaina: tautotogo ma vevela e faʻateleina a o alu aso, taumafanafana ma maualuga maualuga vevela, tautoulu ma vevela e faʻaititia a o gasolo pea aso, ma le taumalulu e mafai ona tupu ai le malulu.
Subpolar sone
Siberia
Lenei eria ei ai subpolar tau, lauiloa o subarctic po subpolar. E maua i le va o le 50º ma le 70º latitude, pei o le tele o Siberia, matu o Saina, tele o Kanata, poʻo le tele o Hokkaido (Iapani).
O tau e mafai ona paʻu i le -40ºC ma i le taumafanafana, o se vaitau e umi mai le 1 i le 3 masina, sili atu i le 30ºC. O le averesi vevela o 10ºC.
Tundra sone
Polar bear i Alaska.
Lenei eria ei ai le tundra tau poʻo le alpine tau. O loʻo maua i Siberia, Alaska, matu o Kanata, saute Greenland, o le Atika talafatai o Europa, o le itu i saute o Chile ma Atenitina, ma i nisi eria o matu o Anetatika.
Afai tatou te talanoa e uiga i le vevela, o le averesi taumalulu maualalo o -15ºC, ma i le taimi o le taumafanafana taumafanafana latou mafai ona ese mai 0 i le 15ºC.
Sone malulu
Arctic
Lenei eria ei ai tau aisa, ma o loʻo maua i le Arctic ma Antarctica. O le tau i nei nofoaga e matua malulu, aemaise lava i Antarctica lea na faʻamauina ai le vevela o le -93,2ºC talu ai e taunuʻu mai ave o le la ma laititi lava le malosi.
Ma o lenei ua tatou faia. Matou te talosia na fiafia ia te oe. 🙂