Fenology

Uma i meteorology ma biology na suesueina tala faʻasolopito o meaola. Lenei e leai se mea sili atu nai lo le maitauina o le atinaʻeina o meaola i o latou olaga taʻamilosaga. O lona uiga, o le fesuiaʻiga o ona uiga ma le taʻamilosaga o le ola faʻalagolago i le siosiomaga uiga o loʻo i ai i lena taimi. O le tau ma le eleele ma vaega o meaola e fesoʻotaʻi ma le uiga o meaola. O suiga o le tau o loʻo matuaʻi faʻataʻitaʻia le faʻailoga o le tele o mea ola, ma atili ai ona le manuia ile ola.

I lenei tusitusiga o le a tatou auʻiliʻiliina loloto le uiga o le phenology o tagata ola ma pe faʻafefea suiga suiga o le tau ona aafia ai lo latou olaga taʻamilosaga. E te fia iloa pe faʻafefea ona ola manu ma laʻau? E tatau lava ona e faitau pea 🙂

Faamoemoega o phenology

Fenology suʻesuʻe aso e amata ai vaega eseʻese o laʻau toto. I lenei auala, latou o loʻo faʻamaumauina i le faʻasologa faʻasologa ma maitauina na faia e auʻiliʻili ai fegalegaleaiga ma isi mea ola. Mo se faʻataʻitaʻiga, i le tulaga o pepe butterfly, o le taimi e avea ai ma ulugaliʻi e latalata i le taimi e manaʻomia ai e tamaʻi moa o nisi ituaiga o manulele a latou meaʻai e toto. Ia, o le taimi taua e manaʻomia e tupu i le taimi e tasi ina ia mafai ona ola tamaʻimoa. A fesuiaʻi le vaʻai a le larvae, e leai se mea e 'ai a tamai.

O matauga e faia i le tausaga atoa ma ua faʻamaumauina ia i ai se faʻatuatuaina manatuaina o le ola taʻamilosaga o mea totoʻa suesueina. O loʻo suʻesuʻeina foʻi faʻamatalaga taua e fesoʻotaʻi ma le atinaʻeina o laʻau. Lenei e faʻasino i le faʻatusatusaina o le faʻatuputeleina o le tele na tupu i le laʻau o loʻo fesiligia, lona mamafa, aofaʻi, photosynthesis faʻatinoina ma vailaʻau vailaʻau.

A maeʻa loa ona maua uma faʻamaumauga, e te mafaia iloa amioga a le tele o meaola fuafua i le taimi o le tausaga o loʻo tatou i ai.

Faʻafitauli o manu felelei

E taua le iloa o phenology ina ia mafai ai ona fausia, mo se faʻataʻitaʻiga, nofoaga e mafai ai e manulele ona ofaga ma mautinoa lo latou manuia fanautama. E tele ituaiga o manulele ua lamatia le pala ona o le faʻalauteleina o taulaga o tagata soifua.

Manu felelei E i ai ni faʻafitauli matuia i le faia o a latou malaga faʻavaitaimi i isi eria e sili atu le manaia o le vevela. E mafua ona o aʻafiaga a tagata o lona uiga o manu felelei e leai ni nofoaga saogalemu e malolo ai pe a maeʻa la latou malaga umi ma ofaga. E manaʻomia e le fanau le tausiga talafeagai ma meaʻai e tatau ona fai e matua. Peitaʻi, e iai le paleni o le siʻosiʻomaga ua faʻaleagaina e tagata.

I le aʻafia ai o se ituaiga meaola, o ituaiga uma na latou faʻamoemoe i ai i se tasi ala e aʻafia. Afai o se ituaiga meaʻai e 'aina e le lapiti' oti i se eria, o le a paʻu le aofaʻi o lapiti, ma o le mea lea o manu feʻai ituaiga e 'aʻai lapiti E taʻua lea mea o se filifili meaʻai.

O le mea lea, o le phenology o manulele e suʻesuʻeina ma le faʻaeteete. O lona uiga, a latou taʻamilosaga o le toe gafa, faʻafofoaiga, faauooga, femalagaaʻi, ma isi.. E pei ona o le a tatou vaʻaia mulimuli ane, o suiga o le tau e matua afaina ai le paleni o nei ituaiga ma le manuia o lo latou ola.

Vaʻaia faʻafofoaʻina ma faʻailoga mataʻina

I le galueaina, phenology o loʻo auiliiliina foi. E aoga e faʻaleleia ai fua o faʻatoaga, pei ona silafia le taimi sili ona lelei e faʻalelei ai, faʻasūsū ai le vai pe sili atu, poʻo le teuteuina ina ia mafai ona tupu ma atiaʻe atoatoa. I se faʻaopopoga, e manaʻomia le puipuia o faʻamaʻi ma faʻamaʻi. E i ai taimi o le tausaga e faʻatele ai ona olaola iniseti ma faʻatele vave. O le iloaina o lenei, puipuiga auala e mafai ona amata pe a oʻo mai le taimi o le tele o iniseti gaioiga latalata.

E faʻapena foi ma faʻamaʻi. I le taumalulu, talu ai o le sili atu ona masani ai tulaga leaga ma timuga, e sili atu le susū. O le tele o le susu e masani ona taʻitaʻia ai i faʻamaʻi i mea toto.

O le poto faʻavae o meteorology e taua e faʻaleleia ai fua o faʻatoaga. Iloa e uiga le vevela, savili masani, ituaiga o ao, ma isi E mafai ona fesoasoani tele i le tausiga o faʻatoʻaga.

E le gata i faʻatoʻaga, ae o lona faʻatinoina pisinisi e taua le i ai faʻatuatuaina faʻamaumauga faʻamaumauga. Mo se faʻataʻitaʻiga, e tatau ona e iloa le aso masani na totō ai e le tele o faʻatoaga fugalaʻau, fualaʻau ma matutua. O nei faʻamatalaga e taua mo le saʻo o faʻatoʻaga ma pisinisi fuafuaina.

Afai o le aafiaga o le siosiomaga tulaga i luga o vaega taʻitasi o le totoina atinaʻe ua lauiloa foi, e mafai ona valoʻia le alualu i luma pe tuai i la latou faʻaaliga.

O le mataʻituina matauga na faia mo se taimi umi, faʻatagaina e tusia ai faʻaiuga i le matata o saienisi suʻesuʻega. E le gata i lea, e aoga tele i faʻatoʻaga ma alamanuia. E sili le fiafia i le malamalamaʻaga o aso ono o laʻasaga eseese o atinaʻe, o le umi o vaitaimi eseʻese, taimi faʻatulagaina ma le tele o taimi e tutupu ai meaola faʻanatura.

Vine phenology

O le a matou faʻaigoaina vaega o le grapevine phenology e aumai ai se faʻataʻitaʻiga o lo latou aoga.

• Tau malulu
• Vine fetagisi
• Fuafua fulafula
• Motugaafa lanumeamata
• O lau muamua oso mai (incipient lau)
• Faʻalautelega lau
• Muamua fusi
• Racemes atili vavae ese (o latou inflorescences)
• Fugalaʻau (fuifui fualaʻau ua atiaʻe)
• Paʻu o mago stamens (e taʻua o le curdling)
• Tapunia o fuifui (faʻateleina le tele o fualaʻau)
• Amataina o veraison (leiloa o le chlorophyll)
• Faʻatusatusaina
• Lau afu

I vaega taʻitasi o le vine e te mafaia iloa le faʻagaioiga ma le atinaʻeina o ona vaega. E taua le iloa o i latou ina ia mafai ai ona aloese mai nisi faʻamaʻi ma faʻamaʻi ma ia faʻalelei lelei latou faʻateleina ma faʻasusu. I taimi taʻitasi o le tausaga e manaʻomia ai le eseʻese o tausiga ma, o le mea lea, e tatau ona e tausia lelei latou vaʻaia.

Faatasi ai ma lenei faamatalaga oe mafai ona aoao atili e uiga i le phenology o meaola.