Saosaoa o moli

alu i le saoasaoa o le malamalama

E mautinoa ua sili atu ma le faatasi ona e faalogo o le saoasaoa o le malamalama e sili ona saoasaoa i le atulaulau atoa. Ole tele ole a'oa'oga ile fisiki e fa'aogaina le saosaoa o le malamalama. O se fua na faʻatuina e le sosaiete faʻasaienisi na fesoasoani ia i matou mai le fisiki ma le vateatea.

I lenei tusiga o le a matou taʻuina atu ia te oe mea uma e tatau ona e iloa e uiga i le saoasaoa o le malamalama, lona talafaasolopito, uiga ma le mea e mo.

O le a le saoasaoa o le malamalama

malamalama i le atulaulau

O le saosaoa o le malamalama ose fua fa'atonuina e le sosaiete fa'asaienisi ma e masani ona fa'aoga i matata fa'aletino ma su'esu'ega fetu. O le saosaoa o le malamalama o lo'o fa'atusalia ai le mamao e fealua'i ai le malamalama i le iunite taimi.

O le malamalama i tino faaselesitila, o le auala latou te amio ai, o le auala e feaveai ai le radiation electromagnetic, ma le auala e iloa ai e mata o le tagata le malamalama e taua tele i le suesueina o tino faaselesitila.

Afai tatou te iloa le mamao, e mafai ona tatou iloa le umi e alu ai le malamalama e malaga ai. Mo se faʻataʻitaʻiga, o le malamalama mai le la e tusa ma le 8 minute ma le 19 sekone e oʻo atu ai i le lalolagi. O le saosaoa o le malamalama e manatu ose tulaga lautele, e fesuisuiai i le taimi ma le avanoa faaletino. E iai lona tau e 299.792.458 mita i le sekone, po o le 1.080 miliona kilomita i le itula.

O lenei saoasaoa e fesoʻotaʻi ma le tausaga malamalama, o se iunite o le umi e masani ona faʻaaogaina i le vateatea, o le mamao lea e malaga ai le malamalama i le tausaga e tasi. O le saoasaoa o le malamalama tatou te faailoa atu o lona saoasaoa i totonu o se masini. Peitaʻi, e fealuaʻi le malamalama i isi ala o faasalalauga, e pei o le vai, tioata, po o le ea. O lona felauaiga e fa'alagolago i nisi o mea totino o le alalaupapa, e pei o le fa'atagaina, fa'amaneta fa'amaneta ma isi mea fa'aeletise. Ona i ai lea o itulagi faaletino e faapea fa'aeletonika fa'afaigofie lona felauaiga, ma isi e fa'alavelave ai.

O le malamalama i le amio a le malamalama e taua tele e le gata mo le suʻesuʻeina o le vateatea, ae faʻapea foʻi mo le malamalama i le fisiki o loʻo aʻafia i mea e pei o satelite o loʻo taamilo i le Lalolagi.

O nisi talafaasolopito

saoasaoa o le malamalama

O tagata Eleni na muamua tusia i lalo le amataga o le malamalama, lea na latou talitonu na mafua mai i mea faitino aʻo leʻi faʻaalia le vaʻai a le tagata e puʻeina.  O le malamalama e leʻi manatu e faimalaga seia oʻo i le XNUMXth seneturi, ae o se mea e le tumau. Peitaʻi, na suia lea tulaga ina ua mātauina le gasetoto. Talu ai nei lava, na faia ai e Galileo Galilei ni faʻataʻitaʻiga e fesiligia ai le "vave" o le mamao e faimalaga ai le malamalama.

O saienitisi eseese na faia ni suʻesuʻega eseese, o nisi e laki ae o nisi e leai, ae i lenei vaitau faasaienisi, o nei suʻesuʻega uma o le fisiki na tuliloaina le sini o le fuaina o le saoasaoa o le malamalama, e tusa lava pe le saʻo a latou meafaifaʻaili ma metotia ma o mea muamua e faigata. O Galileo Galilei o le tagata muamua na faia ni suʻesuʻega e fua ai lenei faʻalavelave, ae na te lei maua ni taunuuga e fesoasoani e fuafua ai le taimi e uia ai le malamalama.

Ole Roemer na faia le taumafaiga muamua e fua le saoasaoa o le malamalama i le 1676 ma le manuia. E ala i le suʻesuʻeina o paneta, na iloa ai e Roemer mai le ata o le lalolagi o loʻo atagia mai i le tino o Jupiter e faʻapuupuu le taimi i le va o le gasetoto aʻo faʻaitiitia le mamao mai le lalolagi, ma le isi itu. Na maua ai se tau e 214.000 kilomita i le sekone, o se fuainumera taliaina pe a fua i le maualuga o le saʻo e mafai ona fuaina ai le mamao o paneta i lena taimi.

Ma, i le 1728, na suʻesuʻe ai foi e James Bradley le saoasaoa o le malamalama, ae o le matauina o suiga i fetu, na ia iloa ai le suiga e fesootaʻi ma le gaioiga o le lalolagi i le la, lea na ia maua mai ai le tau o le 301.000 kilomita i le sekone.

O auala eseese na faʻaaogaina e faʻaleleia ai le saʻo o fua, mo se faʻataʻitaʻiga, i le 1958 le saienitisi Froome fa'aaoga le microwave interferometer e maua ai le tau o le 299.792,5 kilomita i le sekone, e sili ona sa'o. Amata i le 1970, o le lelei o fua na faʻaleleia lelei ma le atinaʻeina o masini laser e sili atu le gafatia ma sili atu le mautu, ma le faʻaogaina o uati cesium e faʻaleleia ai le saʻo o fua.

O iinei tatou te vaʻaia ai le saoasaoa o le malamalama i faʻasalalauga eseese:

  • Gaogao – 300.000 km/s
  • Ea – 2999,920 km/s
  • Suavai – 225.564 km/s
  • Ethanol – 220.588 km/s
  • Kuata – 205.479 km/s
  • Crystal Crown – 197,368 km/s
  • Flint Crystal: 186,335 km/s
  • Taimane – 123,967 km/s

O le a le aoga o le iloa o le saoasaoa o le malamalama?

saosaoa o le malamalama

I le fisiki, o le saoasaoa o le malamalama e faʻaaogaina e fai ma faʻamatalaga autu e fua ma faʻatusatusa le saoasaoa i le atulaulau. o le saoasaoa lea e sosolo ai fa'avevela eletise, e aofia ai le malamalama va'aia, galu leitio, X-ave, ma ave gamma. O le gafatia e fa'atatauina lenei saoasaoa e mafai ai ona tatou fa'atatau le mamao ma taimi i le vateatea.

O se faʻataʻitaʻiga taua o le faʻaogaina o le saoasaoa o le malamalama i le fisiki i le suʻesuʻeina o fetu. Ona o le malamalama o fetu e umi se taimi e oo atu ai i le lalolagi, pe a tatou tilotilo i se fetu o loo tatou vaavaai atu i aso ua mavae. O le mamao o le fetu, o le umi foʻi lea o lona malamalama e oo mai iā i tatou. O lenei meatotino e mafai ai ona tatou suʻesuʻeina le atulaulau i taimi eseese i lona talafaasolopito, talu ai e mafai ona tatou iloiloina le malamalama o fetu na faia i le faitau miliona po o le faitau piliona o tausaga ua mavae.

I le vateatea, o le saoasaoa o le malamalama e taua tele e fuafua ai le mamao i le vanimonimo. O le malamalama e fealuai i se saoasaoa faifaipea e tusa ma le 299,792,458 mita i le sekone i totonu o se masini. O lenei mea e mafai ai ona tatou fuaina le mamao i fetu ma galaxies mamao e faʻaaoga ai le manatu o tausaga malamalama. O le tausaga malamalama o le mamao lea e malaga ai le malamalama i le tausaga e tasi, ma e tutusa ma le 9,461 miliona kilomita. I le fa'aaogaina o lenei iunite o fua, e mafai ai e tagata su'esu'e fetu'una'i ona iloa le mamao i mea mamao mamao ma malamalama atili i le fausaga ma le fua o le atulaulau.

E le gata i lea, o le saoasaoa o le malamalama e fesoʻotaʻi ma le talitonuga o le relativity a Albert Einstein. E tusa ai ma lenei aʻoaʻoga, o le saoasaoa o le malamalama e tumau i faʻamaufaʻailoga uma, o loʻo i ai ni aʻafiaga taua mo le auala tatou te malamalama ai i le taimi ma le avanoa. O le feso'ota'iga fa'apitoa ma le lautele a Einstein ua suia ai lo tatou malamalama i le atulaulau ma ta'ita'ia ai le atina'eina o tekonolosi e pei o le GPS.

Ou te faʻamoemoe o lenei faʻamatalaga e mafai ona e aʻoaʻoina atili e uiga i le saoasaoa o le malamalama ma ona uiga.


O mataupu o le tusitusiga e tausisi ia tatou mataupu silisili o amio lelei faʻatonu. E lipotia se mea sese kiliki iinei.

Ia avea muamua ma faamatalaga

Tuʻu lau faamatalaga

o le a le lomia lou tuatusi imeli. O nofoaga e manaʻomia e makaina *

*

*

  1. E tali atu mo faʻamatalaga: Miguel Ángel Gatón
  2. Faamoemoega o faʻamatalaga: Pulea le SPAM, faʻamatalaga pulega.
  3. Tulaga faʻatulafonoina: Lau maliega
  4. Fesoʻotaʻiga o faʻamatalaga: O faʻamatalaga o le a le fesoʻotaʻi atu i isi vaega vagana i tulafono faʻatulafonoina.
  5. Teuina o faʻamatalaga: Faʻamaumauga tuʻufaʻatasia e Occentus Networks (EU)
  6. Aia Tatau: I soo se taimi e mafai ai ona e faʻatapulaʻaina, toe maua ma aveʻese au faʻamatalaga.