A'o fa'aauau pea ona si'itia le vevela o le lalolagi, ua si'itia ai fo'i se sami ma'a'a'a malulu i Atelani i Matu lea na fa'afememea'i ai saienitisi mo le tele o tausaga. O le "pu" mafanafana lea i North Atlantic, lea e lauiloa foi Fua malulu. I le senituri ua mavae, na siʻitia ai le vevela o le lalolagi i le averesi o le 1°C, ae o le pu mafanafana i saute o Greenland ua mālūlū i le 0,9°C.
I lenei tusiga o le a matou taʻuina atu ia te oe mea uma e tatau ona e iloa e uiga i le Cold Blob, ona uiga ma suʻesuʻega lata mai.
Le
Fua malulu
O suʻesuʻega muamua na faʻafesoʻotaʻi le pu mafanafana i le faʻavaivaia o galu o le sami i North Atlantic lea e aumaia ai le vevela mai le teropika. O se suʻesuʻega fou na lolomiina i le tusi talaaga Nature Climate Change o loʻo fautua mai ai E aofia ai foʻi isi vala. O nei mea e aofia ai suiga i le taamilosaga o le sami i latitu maualuluga ma sami mālūlū e maua ai le tele o ao maualalo.
O suiga e manino lava ona mafua mai i le faʻamalosia o le anthropogenic i faʻataʻitaʻiga faʻataʻitaʻiga o le tau ma e taua tele i le malamalama i le lumanaʻi ma le lumanaʻi faʻaleleia o le pu mafanafana.
Ole tele o fa'afanua ole suiga ole vevela ole lalolagi o lo'o fa'aalia ai fusi mumu ma moli, e fa'ailoa ai le mafanafana i le tele o le lalolagi. Ae o nisi eria e lei matua mafanafana ma ua oo lava ina maalili. O se tasi o na eria o se vaega o le North Atlantic Ocean.
O lenei pu mafanafana e matua manino lava i le lipoti lata mai o iloiloga a le Intergovernmental Panel on Climate Change o se lanu lanumoana i luga o le faafanua, lea. o lo'o fa'aalia ai le si'itia o le vevela o le lalolagi mai le 1901 i le 2012.
Suesuega fou
O suʻesuʻega ua faʻaalia ai o le pu mafanafana e fesoʻotaʻi ma le faʻavaivaia o le Atlantic Meridional Overturning Circulation (AMOC), o se faiga o galu o le sami i le Atelani e felauaiga vai mafanafana mai le teropika ma tua atu i Europa.
O le AMOC o se vaega o le tele o feso'ota'iga o fa'ata'ita'iga fa'ata'amilosaga o le sami. e fa'aosoina le vevela i le lalolagi. O lo'o fa'aosoina e le mālūlū ma le magoto o le suasami i latitu maualuluga o le North Atlantic.
O le suʻesuʻega o loʻo faʻaalia ai o le AMOC ua faʻavaivaia talu mai le ogatotonu o le XNUMXth seneturi (ma atonu e umi atu) ona o le tafe mai o le vai fou i North Atlantic mai le liusuavai o le aisa Greenland ma le maualuga o le vevela o le sami ma timuga i le eria.
O lenei vai fou faaopoopo e faʻaitiitia ai le paʻu o le suasami malulu, lea e faʻaitiitia ai le aofaʻi o vai mafanafana e maua mai i le teropika, faʻavaivaia le taamilosaga.
O le itiiti ifo o le vai mafanafana i totonu o le teropika o loʻo i ai se aafiaga malulu i North Atlantic, e faʻafefe ai le vevela lautele o le sami mai le maualuga o le vevela o le lalolagi. O se taunuuga, o le pu mafanafana e mafua ona o le faʻagesegese o le AMOC. Peitai, o lo'o fa'ailoa mai e le su'esu'ega e na'o se tasi lea o le tele o mea e mafua ai le mālūlūina o le sami ma le ea.
Fa'avevela o le lua ma suiga o le tau
Ina ia faʻamalamalamaina le sootaga i le va o le vevela o le lua, AMOC, ma suiga o le tau, na faia ai e le au suʻesuʻe se faasologa o faʻataʻitaʻiga e faʻaaoga ai faʻataʻitaʻiga o le tau. I le seti muamua o faʻataʻitaʻiga, na faʻafesoʻotaʻi e le au suʻesuʻe felauaiga vevela o le sami i suiga masani o vaitau, aveese soʻo se suiga umi e taulaʻi faapitoa i le matafaioi a le siosiomaga.
Na latou iloa i le leai o ni suiga i le vasa, o le faʻataʻitaʻiga na faia pea se pu faʻamafanafana, e ui lava e leʻo i ai i le tulaga o le malulu atoatoa, ae o le mafanafana vaivai.
O isi suʻesuʻega ua faʻaalia ai o suiga o ao e iai sona aafiaga laʻititi ae iloagofie i pu faʻavevela. O le sami mālūlū e maua ai le tele o ao maualalo, lea e faʻaitiitia ai le susulu o le la ma atili faʻamafanafanaina ai le sami.
I se fa'asologa lona lua o fa'ata'ita'iga, na taula'i atu le au su'esu'e i le matafaioi o le felauaiga o le vevela o le sami i totonu o le pu mafanafana. Na latou faʻaaogaina na o le tasi le faʻataʻitaʻiga na fausia e le Max Planck Institute, ae na latou faʻatautaia se seti o faʻataʻitaʻiga 100 i le taimi ua tuanaʻi ma isi faʻataʻitaʻiga 100 150 tausaga i le lumanaʻi, lea na siitia ai le maualuga o le CO2 i le ea i le 1% i le tausaga.
O iinei, e pei o suʻesuʻega talu ai, na iloa ai e le au suʻesuʻe o le tele o le vevela e fesoʻotaʻi ma le taamilosaga o le sami. Aemaise lava, o fa'ai'uga ua fa'aalia ai e ui ina fa'aitiitia le vevela o le Atelani i Matu mai le teropika, ae fa'aitiitia ai fo'i le tele o le vevela i le Arctic. O fa'ata'ita'iga mai lenei fa'ata'ita'iga o lo'o fa'ailoa mai ai o le fa'ateleina o le vevela o le sami mai latitu maualuluga o North Atlantic e mafua mai i le fa'amalosia o le ta'amilosaga i lalo o le polar, lea e toe tufatufaina atu ai le vevela i luga ole laiga.
O lenei ta'amilosaga i lalo o le polar o se fa'ata'amilosaga fa'afeagai fa'afeagai i luga o le sami o le Vasa Atelani i Matu. O mafuaʻaga mo le faʻamalosia o le taamilosaga e fai si faigata.. I se aotelega, e ui i lea, o nei suiga e mafua ona o le fa'aosoina e tagata o kasa oona.
A'afiaga o tagata ile Cold Blob
O nei fa'apotopotoga tetele e fa'afaigofie ai ona tu'u'ese'ese a'afiaga o suiga o le tau mai tausaga fa'alenatura ua tuana'i mai a'afiaga o le tau e a'afia ai tagata. Ae o le mea moni, Mai le 100 faʻataʻitaʻiga faʻamafanafana, na maua ai e le suʻesuʻega e iai uma se pu faʻavevela.
O le a le mea e tutusa uma ai faʻataʻitaʻiga o le faʻatasi ai ma le vevela o le lalolagi o loʻo i ai le faʻateleina o le vevela i fafo i latitu maualuga. O lenei fa'atuputeleina o lo'o fa'amatalaina ai le fa'atupuina o pu fa'avevela ma e mafua mai i kasa oona e tu'u mai e tagata.
O lona uiga e ui o le pu mafanafana e mafai ona mafua i suiga o le tau e mafua mai e tagata, ma o le faʻavaivaia o le AMOC e ono faia se sao taua i lona i ai. O lona uiga foi o le faʻaogaina o le faʻavevelaina o pu e faʻaalia ai le malosi o le AMOC, e pei ona i ai i nisi o suʻesuʻega, e tatau ona faia ma le faʻaeteete, aua o gaioiga e ese mai i le AMOC o loʻo aʻafia ma faigata ai le mafutaga.
Ou te faʻamoemoe o lenei faʻamatalaga e mafai ona e aʻoaʻo atili e uiga i le Cold Blob ma ona uiga.
Ia avea muamua ma faamatalaga