O nofoaga fa'anatura puipuia o nofoaga ia e fa'amuamua ai le tausiga o le natura ma le fa'asaoina o punaoa faanatura, fa'apea fo'i la'au ma fauna, e fa'amuamua. E tele nofoaga faanatura puipuia i Mekisiko o lo'o i ai lenei fa'amoemoe ma e mafai ona asia ina ia fiafia atoatoa i o latou si'osi'omaga.
I lenei tusiga o le a matou taʻuina atu ia te oe uiga o nofoaga faʻanatura puipuia i Mekisiko, o le a le taua ma sili atu.
Le
O a nofoaga faalenatura puipuia
O se nofoaga fa'anatura puipuia (ANP) ose teritori ua uma ona tofia ma fa'atuina e se pulega a le malo ia fa'asaoina meaola eseese ma punaoa faanatura e taua mo le ola fa'anatura ma meaola o lo'o nonofo ai. O vaega ia o se meafaigaluega autu i le faasaoina o le natura ma le tau faasaga i suiga o le tau.
O uiga o se ANP e mafai ona fesuisuiai e faalagolago i le ituaiga o nofoaga puipuia ma manaoga faʻasao o le itulagi o loʻo i ai. Ae ui i lea, o loʻo i ai ni uiga lautele e masani ona i ai i nofoaga faʻanatura puipuia uma:
- Fa'asao o meaola eseese: O se tasi o sini autu o le ANP o le puipuia lea o meaola eseese o le itulagi o loʻo i ai. E aofia ai le puipuiga o meaola ma laau, ma o latou nofoaga masani.
- Puipuiga o punaoa faanatura: O loʻo faʻamoemoe foi le ANP e puipuia punaoa faʻanatura o le itulagi, e pei o vaitafe, vaituloto, vaomatua, ma isi. O le fa'asaoina o nei puna'oa e taua tele ina ia fa'atumauina le tulaga lelei o le soifuaga o tagata soifua ma fauna ma la'au.
- Tapulaa ma tulafono faatonutonu: O ANP e masani ona iai tapula'a ma tulafono faatonutonu e puipuia ai meaola eseese ma punaoa faanatura o le itulagi. O nei tapula'a e mafai ona aofia ai le fa'asa o le tuliga, fagotaga, po'o le fa'aputuina o punaoa faanatura.
- Su'esu'ega ma a'oa'oga: E tele ANP o lo'o iai polokalame su'esu'e ma a'oa'oga e mafai ai e tagata asiasi ma tagata su'esu'e ona a'oa'o atili e uiga i meaola eseese o le itulagi ma puna'oa fa'anatura. O nei polokalame e mafai ona aofia ai taʻaloga taʻitaʻia, kosi ma mafutaga faaleaoaoga.
- Turisi gafataulimaina: O ANP e mafai ona avea ma nofoaga lauiloa turisi ona o lo latou matagofie faanatura ma meaola eseese. Ae ui i lea, e taua le gafataulimaina o turisi ma e le afaina ai meaola eseese po o punaoa faanatura o le itulagi.
O se nofoaga fa'anatura puipuia ose meafaigaluega taua mo le fa'asaoina o meaola eseese ma punaoa faanatura. O le puipuiga o nei nofoaga e taua tele ina ia mautinoa le ola o meaola ma meaola faanatura ma faʻaitiitia ai suiga o le tau.
Nofoaga puipuia faalenatura i Mekisiko
O Mekisiko e tele naua nofoaga faʻanatura puipuia, e aofia ai le tele o ituaiga o meaola faanatura ma ituaiga. O nisi o ituaiga o nofoaga faanatura puipuia o loʻo i ai i Mekisiko o loʻo faʻamatalaina i lalo:
- Fa'asao o le Biosphere: O nofoaga fa'asao nei ua fa'atūina e puipui ma fa'asao ai fa'anatura fa'anatura fa'anatura tulaga ese ma ma'ale'ale, fa'apea fo'i ma meaola ma la'au o lo'o nonofo ai. O nisi o fa'asao fa'aolaola sili ona taua i Mekisiko e aofia ai le Calakmul Biosphere Reserve, Sian Ka'an Biosphere Reserve, ma le Monarch Butterfly Biosphere Reserve.
- Nofoaga Puipuia o Laau ma Fauna: O nofoaga nei ua fa'atuina e puipuia ai ituaiga o la'au ma manu fa'apitoa, fa'apea fo'i ma nofoaga fa'anatura. O fa'ata'ita'iga o nei eria e aofia ai le Cuatrociénegas Flora and Fauna Protection Area, El Triunfo Flora and Fauna Protection Area, ma le Laguna de Terminos Flora and Fauna Protection Area.
- Paka a le Atunuʻu: O nei nofoaga puipuia ua faʻavaeina e puipuia ma faʻasaoina laufanua faʻanatura tulaga ese ma faʻalapotopotoga faʻanatura, faʻapea foʻi ma le tuʻuina atu o avanoa faʻafiafia ma aʻoaʻoga mo tagata asiasi. O nisi o paka a le atunuu e sili ona lauiloa i Mekisiko e aofia ai le Iztaccíhuatl-Popocatépetl National Park, le Lagunas de Montebello National Park, ma le Cumbres de Monterrey National Park.
- Faamanatuga faanatura: O nei eria ua fa'atuina e puipuia ai tulaga fa'alelagi tulaga ese ma le taua po'o fa'avae fa'anatura, e pei o mauga, vanu, ana, po'o ma'a ma'a. O nisi o maa faamanatu faanatura sili ona taua i Mekisiko e aofia ai le El Arco de Cabo San Lucas Natural Monument, le Cañón del Sumidero Natural Monument, ma le El Sótano de las Golondrinas Natural Monument.
- Nofoaga Puipuia Punaoa Faanatura: O nei eria ua fa'atuina e puipuia ma fa'asao ai punaoa faanatura o se itulagi, e pei o vaitafe, vaituloto, sami, ma vaomatua. O nisi o nofoaga sili ona taua o le puipuiga o punaoa faanatura i Mekisiko e aofia ai le Cabo Pulmo Natural Resource Protection Area, Isla Contoy Natural Resource Protection Area, ma le Sierra de San Pedro Mártir Natural Resource Protection Area.
O Mekisiko ei ai le tele o ituaiga o nofoaga faʻanatura puipuia, e taʻitasi ma ana lava seti o sini ma uiga faʻapitoa. O vaega nei e taua tele mo le fa'asaoina o meaola eseese ma punaoa faanatura a le atunu'u, ma o se punaoa taua mo a'oa'oga, fa'afiafiaga, ma turisi gafataulimaina.
O uiga o nei siosiomaga
I le faaopoopo atu i le eseesega o ituaiga o nofoaga puipuia faalenatura o loʻo i ai i Mekisiko, latou te faʻasoa uma nisi o uiga taua e faʻapitoa ai. O nisi o nei vaega o loʻo faʻamatalaina i lalo:
- Biodiversity: O nofoaga fa'anatura puipuia o Mekisiko o lo'o i ai le tele o ituaiga o la'au ma fauna, o le tele o ia mea e fa'aleagaina (o lona uiga, e maua na'o lena itulagi). O nei fa'alapotopotoga e taua tele mo le fa'asaoina o meaola eseese i le atunu'u ma fa'ava-o-malo.
- Au'aunaga tau si'osi'omaga: O nofoaga fa'anatura puipuia e maua ai auaunaga taua mo le si'osi'omaga, e pei o le fa'atonutonuina o le tau, fa'asaoina o eleele ma vai, ma puipuiga mai fa'alavelave fa'alenatura. O nei auaunaga e manuia ai e le gata i meaola o loʻo nonofo i ia nofoaga, ae faʻapea foʻi ma tagata lata ane.
- Measina faaleaganuu: O nofoaga puipuia faalenatura o Mekisiko e taua tele faaleaganuu ma talafaasolopito, ona o le tele oi latou o fale o nuu moni na nonofo faatasi ma le natura mo le tele o seneturi. E le gata i lea, o nisi o nofoaga o loʻo iai toega o mea anamua ma nofoaga taua faʻale-aganuʻu.
- Turisi ma fa'afiafiaga: O nofoaga faanatura puipuia o nofoaga lauiloa mo turisi ma fa'afiafiaga, e ofoina atu avanoa e matamata ai i meaola, savaliga sopo, tolauapiga, ata pue, ma isi gaoioiga i fafo. O turisi gafataulimaina i nei eria e mafai ona maua ai tupe maua mo nuu ma fesoasoani i le faatupeina o le faasaoina o nofoaga puipuia.
- Fa'asao: O le galuega autu o nofoaga faʻanatura puipuia o le faʻasaoina o meaola faanatura ma meaola o loʻo nonofo ai. Ina ia ausia lenei sini, o nei vaega o loʻo noatia i tulafono faʻatonutonu ma tapulaʻa e uiga i gaioiga a tagata, e pei o le fausiaina, faʻaaogaina o punaoa faanatura, ma le tuliga.
E pei ona e va'aia, o nofoaga fa'anatura puipuia i Mekisiko o se vaega taua o measina fa'alenatura ma fa'aleaganu'u a le atunu'u, ma e taua mo le fa'asaoina o meaola eseese ma auaunaga tau si'osi'omaga. E le gata i lea, e ofoina atu avanoa mo tagata tafafao maimoa ma tafaoga, ma o se faʻamaualuga ma fesoʻotaʻiga mo nuʻu o loʻo nonofo i totonu poʻo lata ane i ia nofoaga.
Ia avea muamua ma faamatalaga