I le talafaasolopito atoa sa latou mafaufau ai le ala na faia ai ogasami. I le amataga o le XNUMX senituri, na talitonuina ai le Lalolagi ma isi paneta na faia i mea na se'i ese mai le la. O le ata o le lalolagi o loʻo susulu i le vevela ona faasolosolo malie ai lea o le maalili. O le taimi lava e maalili ai mo le vai e faʻafefeteina, o le ausa vai i le vevela vevela o le lalolagi na liua i le sua ma amata ai ona mamafa timuga. I le mavae ai o le tele o tausaga o lenei timu mataʻina o le vaipuna, fiti ma gogolo aʻo taia le eleele vevela, na iu lava ina maalili pesini i luga o le eleele gaoa e taofi ai le vai, tumu ai ma fausia ai ogasami.
Pe o le mea moni ea na faia ai le sami? I lenei tusiga matou te faʻamatalaina auiliili.
Le
le ala na faia ai ogasami
I aso nei, ua talitonu saienitisi o le Lalolagi ma isi paneta e leʻi faia mai le la, ae mai vaega ninii na tuufaatasia i le taimi lava e tasi na atiina ae ai le la. E le'i o'o le lalolagi i le vevela o le la, ae na fai lava si vevela ona o le malosi o le fetoaiga o vaega uma na faia ai. O lona uiga la'ititi la'itiiti sa le'i mafai muamua ona ofi i ai le ea po o le ausa vai.
Pe faapena foʻi, o mea malō o lenei Lalolagi fou faatoa fausia e leai se atemosifia po o se vasa. O fea latou te o mai ai?
O le mea moni, o le vai (ma le kesi) o loʻo fusifusia i mea papa e fausia ai le vaega mautu o le paneta. O totonu e atili vevela ma vevela aʻo faʻamalosi le vaega mautu i lalo o le malosi o le kalave. O le kesi ma le vai ausa e tuliesea mai le latou mafutaga muamua ma le papa ma tuʻu ai le mea maʻaʻa i tua.
O pua'a na fa'atupu ma fa'aputuina na fa'aleagaina ai le lalolagi talavou, ae o le vevela na fa'asa'oloto na mafua ai le pa'u mata'utia. E leai ma se mataua e tasi o vai sua ua pa'u mai le lagi mo le tele o tausaga. E pei o le ausa vai, e oso a'e mai le pa'u ma fa'aputu. O le sami e fau mai luga, ae le o lalo.
O mea e le'o ioe tagata su'esu'e i le eleele i aso nei o le fua o le fa'atupuina o le sami. Pe na mou uma atu ausa vai i totonu o le tusa ma le piliona tausaga ona o le tele o le sami e pei ona iai i aso nei talu mai le amataga o le olaga? Pe o se faiga faifai malie lea o lo'o fa'atupula'ia ai le vasa ma fa'aauau pea ona tupu i taimi uma o fa'afanua?
timuga i le sami
O i latou e manatu o le sami na fausia i le amataga o le taaloga ma tumau pea i le lapopoa talu mai lena taimi ua faailoa mai o konetineta e foliga mai o se vaega tumau o le Lalolagi. I aso ua mavae, ina ua manatu le sami e laiti tele, sa foliga mai e le'i tetele atu.
I le isi itu, ua faailoa mai e i latou e talitonu o loo siisii pea i luga le vasa, o loo sasaa atu pea e mauga mu le tele o ausa vai i le ea: o le ausa vai e sau mai papa loloto, ae le o le sami. E le gata i lea, o lo'o iai fo'i atumauga i le Vasa Pasefika o ona tumutumu mafolafola atonu sa i luga o le sami ae ua selau mita i lalo ifo o le sami.
Atonu e mafai ona maua se maliega. O lo’o fa’apea mai, a’o si’itia fo’i le sami, o le mamafa o vai o lo’o tumau ai, ua mafua ai ona pa’u le alititai. O lona uiga, e tusa ai ma lea manatu, ua loloto le loloto o le sami, ae ua le lautele. E mafai ona fa'amatalaina ai le i ai o nei laufanua laugatasi o le sami, fa'apea fo'i ma le iai o konetineta.
Papatusi tekonolosi
O le fa'avaeina o vasa i luga o le lalolagi o se fa'ai'uga le tuusa'o o fa'agasologa fa'afefe i totonu o le 'olo e malepe ai le 'ele'ele. E amata uma lava i le mamafa o le magma i luga o le fogaeleele. O lenei omiga e faapogaia muamua ai le vaivai o le pa'u o le eleele ona malepe ai lea. E ui lava o le mamafa o loʻo faʻaaogaina e le magma e tusa ma le tuʻu saʻo, mai le axis o le maualuga o le mamafa o le magma. e fa'atupuina se malosi faalava e malepe ai le pa'u. O le i'uga, e tele ta'eta'ei e fa'atupuina e fa'alautele i le aluga o taimi.
A'o mavaevae lemu le pa'u, e faasolosolo malie lava ona magoto le fo'i ma fa'atupu fa'ama'i tetele (ona o le tosoina o fa'amalosi). O gaioiga o mauga mu e tupu i nei faʻalavelave (lea ua i ai le magma e mafai ona sola ese), ma i le aluga o taimi aʻo faʻateleina le lautele o faʻalavelave, latou te faʻatumu i vai, e iu ina fausia ni vai tetele e pei ona tatou iloa. E pei o le sami ma le vasa. A ufitia se mauga mu, ona avea lea o le pito i lalo o le vasa, ma o atu mauga mu i luga o mavaevae e ta'ua o tuasivi o le vasa. O le vaeluaga o se vaega tele o le matala, vavaeeseina, ta'e, ma mavaevae i le eleele o le eleele.
O nisi o mea lilo i le auala na fausia ai le sami
O le manatu e faapea o meteorites ma kometa mamao e tumu i vai e manaomia ai faiga lavelave o aafiaga o le kalave i le va o paneta tetele ma nei tino faaselesitila e aumai ai iinei mai o latou taamilosaga mamao. Laurette Piani ma se 'au mai le National Center for Scientific Research (CNRS, fa'apuupuu Falani) ma le Iunivesite o Lorraine (Farani) na latou taumafai e fa'aalia se isi avanoa e fa'amatala ai pe aisea ua avea ai le paneta lanumoana.
O le lalolagi na faia i se fefiloi o mea mai le nebula na mafua ai le faiga o le la. "O aso nei ua tatou iloa o paneta terasitila, e aofia ai le Lalolagi, e leʻi faʻafuaseʻi ona fausia, ae na faʻapotopotoina mai le faitau selau o tino selesitila," o le faʻamatalaga lea a Josep Maria Terri, o le tagata suʻesuʻe autu o le Vaega Laiti ma Meteorites i le Go Space Sciences Institute. . CSIC).-IEEC), i Barcelona. "O mea faitino e fausia ai le eleele o le a sili atu ona latalata i le la, ma o le 80 i le 90 pasene o le a avea ma enstatite chondrites [ona sili ona tele minerale] pe masani ai," o lana faaopoopo mai lea.
Ou te faʻamoemoe o lenei faʻamatalaga e mafai ai ona e aʻoaʻoina atili e uiga i le auala na fausia ai le sami.
O se tala, tuʻu lau
O aso uma lava ou te fa'atalitali ai le momoliina atu i la'u meli o lenei malamalama mata'ina e feso'ota'i ma le tatou Palaneta matagofie o le Blue Planet e tatau ona tatou tausia le soifua maloloina mo tupulaga o lo'o soso'o mai... O se fa'afeiloa'iga fa'afetai.