I luga o lo tatou paneta e tele ituaiga o eseese tau faʻalagolago i le eria tatou te maua ai a latou uiga. O le lalolagi tau E mafai ona vaeluaina e tusa ma a latou vevela, togavao ma faʻamanuiaga masani o le tau. E i ai ni mea taua e tatau ai ona amanaʻia lenei faʻavasegaga, o lea o latou taʻitasi e tatau ona suʻesuʻeina loloto.
O le mea lea, o le a matou faʻapaʻiaina lenei tusitusiga e taʻu atu ai ia te oe o le a le autu tau i le lalolagi ma o a o latou uiga.
Le
Tau o le lalolagi
Tau e mafai ona faʻamatalaina o se seti o fesuiaʻiga setete e tumau tumau i le taimi. Ioe, e te le maua se mea ma lenei fuaiupu. O le a matou faʻamatalaina atili i le loloto. O suiga o le tau vevela, timuga (a le timu poʻo le kiona), matagi, tulaga, matagi, faʻalavelave faʻafuaseʻi, ma isi Ia, o le seti o nei fesuiaʻiga uma ei ai tau aoga i totonu o le kalena tausaga.
O tau uma o suiga o le tau e faʻamaumauina ma mafai ona suʻesuʻeina ona e latalata i taimi uma ile faitotoʻa e tasi. Mo se faʻataʻitaʻiga, i Andalusia e leai se vevela na faamauina i lalo -30 tikeri. E mafua ona o nei vevela tau e le ogatusa ma le Metitirani tau. E uma loa ona faʻaputuputu uma faʻamaumauga, ona vaeluaina lea o le tau i sone e faʻavae i luga o nei tulaga taua. O le pou i matu e iloga i le malulu o le vevela, savili malosi, faʻapipiʻi i foliga o le kiona, ma isi O nei uiga faia latou valaauina ai o se tau polar.
Faʻavasegaina o tau o le lalolagi
Ole tau ole lalolagi e le gata e mafai ona faʻavasegaina e tusa ma suiga o le tau e pei ona taʻua i luga, ae o isi mea o loʻo aʻafia ai foi, pei ole le maualuga ma latitu poʻo le mamao o se nofoaga e faʻatatau i le sami. I le faʻavasegaga o loʻo sosoʻo atu, o le a tatou malamalama lautele ai i ituaiga o tau o loʻo i ai ma uiga o tulaga taʻitasi. Faʻapea foi, i ituaiga taʻitasi o macroclimate, e i ai nisi sili atu auiliili subtypes e tautua laʻititi eria.
Tau mafanafana
O nei tau e faʻailoa mai e le vevela o le tau. Ole averesi ole vevela ile tausaga e tusa ma le 20 tikeri ma e naʻo nai eseʻesega tetele ile va o vaitau. O nofoaga ia o laufanua vaomatua ma vaomatua, ma le maualuga o le susu ma i le tele o tulaga, tele timuga. E eseese subtypes o vevela tau. O le a tatou iloiloina poʻo a ia mea:
- Tau faʻatulagaina. E pei ona taʻu mai i lona igoa, o se tau e fegasoloaʻi i le ekueta. O timuga e masani lava ona tele i le tausaga atoa, e maualuga le susū, ma e vevela pea le tau. Latou tufatufaina i le Amazon itulagi, Central Africa, Indonesia, Madagascar ma le Yucatan Peninsula.
- Tau vevela. E tali tutusa ma le tau muamua, seʻi vagana ua oʻo atu i le teropika o le Kanesa ma le Capricorn. Pau lava le 'eseʻesega o le timu iinei na o lava i le taumafanafana. E mafai ona maua i le Caribbean, Venesuela, Colombia, Ecuador, Peru, nisi vaega o Amerika i Saute, Sautesasae Asia, vaega o Ausetalia, Polenisia, ma Polivia.
- Tau matitiva subtropical. O lenei tau e tele ituaiga o vevela ma timuga eseese i le tausaga atoa. E mafai ona vaaia i sautesisifo Amerika i Matu, sautesisifo Aferika, vaega o Amerika i Saute, ogatotonu Ausetalia, ma Sasaʻe tutotonu.
- Toafa ma semi-toafa. O lenei tau e iloga i le maualuga o le vevela i le tausaga atoa, ma o le eseʻesega o le vevela i le va o le ao ma le po. E tau le maua se sūsū, e tau leai foʻi ni vao ma manu taʻitasi ma e faapena foi timuga. Latou te tufatufaina i Central Asia, Mongolia, Midwest o Amerika i Matu ma Aferika Tutotonu.
Tau feololo
O loʻo faʻaalia i latou ile averesi ole vevela e tusa ma le 15 tikeri. I nei tau, e mafai ona tatou iloa o vaitau o le tausaga e matua fesuisuiai. Ua matou iloa o loʻo tufatufaina i le va o latitu ogatotonu 30 i le 70 tikeri mai latitu. E i ai a matou subtypes nei.
- Tau Metitirani. Faʻatasi ai ma ona autu uiga, matou te iloa ai o le taumafanafana e matua mago ma la, ae o le taumalulu e timu. E mafai ona tatou mauaina ile Metitirani, Kalefonia, Aferika i Saute o Saute ma sautesisifo Ausetalia.
- Tau Saina. O lenei tau e iai afa afā ma o le tau malulu e malulu tele.
- Tau o le sami O se ituaiga e maua i uma talafatai. I lalo o tulaga masani, e masani ona i ai le tele o ao ma timuga, e ui lava latou te le maua ogaoga vevela i le taumalulu po o le taumafanafana. O loʻo tu i le talafatai o le Pasefika, Niu Sila, ma vaega o Chile ma Atenitina.
- Tau o le lalolagi. O le tau i totonu e. Latou te aliali mai i vaipanoa e leai ni talafatai. Mo lenei mafuaʻaga, latou o le a vevela ma malulu muamua ona e leai se sami o se vevela faʻatonutonu. O lenei tau e tele lava ina tufatufaina i Central Europe ma Saina, le United States, Alaska ma Canada.
Tau malulu
I nei tulaga tau le tau, o le vevela e le masani ona sili atu i le 10 tikeri Celsius, ma o le ai ai le tele o faʻasologa i le tulaga o le aisa ma le kiona.
- Tau Polar. Ole tau masani lea ole lalolagi o pou ole lalolagi. E iloga mai i le maualalo o le vevela ile tausaga atoa, ma talu ai ona ua faʻamamaina tumau le eleele, e leai se vao.
- Tau Alpine. O loʻo i ai i vaega maualuluga o atumauga, ma e iloga ile tetele o timuga ma o le vevela e faʻaititia ile maualuga.
Taua o le susū
O le sūsū o se mea taua i le fuafuaina o le gafatia o se siosiomaga o meaola e talimalo i le eseesega e tusa ai ma le tau. I se tau matutu timuga faʻaletausaga e laititi ifo i le tausaga faʻaletonu mafai evapotranspiration. O latou o le tau o le mutia ma toafa.
Ina ia iloa pe o le tau e matutu, matou te mauaina se faʻavasegaga faitotoʻa i mm. Ina ia fuafua le faitotoʻa, matou te faʻateleina le averesi o le vevela i le 20, ona faʻaopopo lea pe a paʻu le 70% pe sili atu o le faʻasologa i le semesa lea e 280 le la. O le maualuga (Aperila ia Setema i le itu i matu o le lalolagi, Oketopa ia Mati i le le itulagi i saute), poʻo le 140 taimi (pe a fai o le timuga i lena vaitau e i le va o le 30% ma le 70% o le aofaʻiga o timuga), poʻo le 0 taimi (pe a fai o le vaitau i le va o 30% ma 70%) Faʻasologa o tima e laititi atu i le 30% o le aofaʻi o timuga.
Pei ona e iloa atu, e tele tau ile lalolagi o loʻo iai. Ou te faamoemoe o lenei faʻamatalaga e mafai ona e aʻoaʻo atili ai e uiga i tau eseʻese o le lalolagi, oa o latou uiga ma faʻavasegaga.