I le aufaasālalau o loʻo tatou vaʻavaʻaia pea o glaciers ua mou atu ona o suiga o le tau. O le glacier o se vaega tele o aisa faʻapipiʻiina ia foliga mai i le aluga o le faitau afe o tausaga. O se mea e umi se taimi e fausia ai ma ua mou atu i se mataupu o le fiasefulu tausaga. Glaciers maua se faigata faigata e suʻesuʻe ma sili ona taua mo le paneta.
E te fia iloa mea uma e fesoʻotaʻi i glaciers ma le taua latou maua?
Uiga o se faʻavaʻa
E pei ona taʻua muamua, e faaputuputu le kiona i lea tausaga ma lea tausaga i faaputuga. O nei faaputuga o loo taofiofia e lo latou lava mamafa ma le gaioiga a le kalave. E ui lava o latou o se tasi o tele tele mea i luga o le paneta, glaciers minoi. Latou te mafai ona tafe lemu pei o vaitafe ma pasi i le va o mauga. Mo lenei mafuaʻaga, e i ai ni ituaiga faʻavae e faia mai le gaioiga o vaʻaiga.
I le vevela o le lalolagi, o le i ai o glaciers ua matua faaitiitia. O i latou o se sili sili punaoa o le vai fou i luga o le paneta, faatasi ai ma vaitafe ma vaituloto. O le glacier e taua o se ofu tino o le Ice Age mulimuli. Aua e ui lava ua siʻitia le tau, latou te leʻi liusuavai. Na mafai ona latou faʻamautinoaina i latou lava mo le faitau afe o tausaga ma faʻataunuuina la latou galuega masani. Ina ua maeʻa le Ice Age, o le maualuga o le vevela i nofoaga maualalo na mafua ai ona liusuavai. Ina ua maeʻa le latou mou atu, ua latou tuua mataʻina foliga faʻafanua e pei o U-foliga vanu.
O aso nei e mafai ona tatou mauaina ni vaʻaisa i atumauga o konetineta uma, seʻi vagana Ausetalia. E mafai foʻi ona tatou mauaina ni faʻaaliga i le va o latitu 35 ° i matu ma le 35 ° i saute. E ui lava vaʻaia faʻatoa mafai ona vaaia i totonu ole O Mauga Papa, i Andes, i le Himalayas, i New Guinea, Mekisiko, Aferika i Sasaʻe ma luga o le Mauga o Zard Kuh (Iran).
Afai tatou te faʻaopopoina uma glaciers i le lalolagi, e fausia 10% o le aofaʻi o le fanua. Ina ua maeʻa le tele o suʻesuʻega, ua maeʻa faʻaiʻuina, o le 99% o glacier uma e faia i laupepa o aisa oona mai vaega uma e lua. Aua o le ausa vai o loʻo i ai i le ea e fealualuaʻi i le lalolagi atoa. Ae maise lava i Antarctica ma Greenland oe mafai ona maua aisa ie mai uma hemispheres.
Glacier malosiʻaga
Glaciers e masani ona fausia i nofoaga maualuluga o le mauga ma i vaega o polar. Mo se glacier e fausia ai, maualalo le vevela e manaʻomia i le tausaga atoa ma timuga i le tulaga o le kiona. I taimi mafanafana, ua amata ona liusuavai le aisa faʻaputuputu ma fealualuaʻi i luga o le aisa i le pito i lalo. A faʻaputuputu le suavai i le pito i lalo o le vai faʻaalu, e tafe atu i totonu i le itu o le malifa. Lenei gaioiga o vai suavai mafua ai le atoa aisa e minoʻi.
Ua valaʻauina vaʻaiga aisa glaciers alpine ma pou o pou aisa pulou. A latou faʻasaʻolotoina suavai suavai mai le maualuga o le vevela i taimi mafanafana, latou fausiaina taua vaega o vai mo flora ma fauna. I se faʻaopopoga, o le tele o taulaga laʻititi o loʻo sapalaiina le vai mai faʻamaʻa. O le vai o loʻo i totonu o 'eleʻele faʻapitoa e pei ona taua o se faʻasao sili ona tele o vai mama i luga o le paneta. E oʻo i le tolu-kuata o lona fale, e sili atu nai lo vaitafe ma vaituloto.
Aoaoga
E amata ona fausia se 'aisa pe a paʻu pea le kiona ma tumau tumau i le tausaga atoa. Afai o le kiona na pa'ū e le liusuavai i le mafanafana vaitau, o le a tumau mausali mo le isi tausaga. A amata le vaitau malulu, o le isi kiona e paʻu ua teu i luga, tuu mamafa i luga ma fausiaina se isi vaega. Ina ua tuanaʻi le mavae atu o tausaga, ua maua le faaputuga kiona faaputuga e fausia ai le aisa.
O paʻepaʻe o le kiona o loʻo toʻulu ifo i luga o mauga ma o loʻo latou faʻatonutonuina muamua isi vaega i se ala faifai pea. O le faʻamalosi e mafua ai ona toe faʻamalamalamaina, ona o le 'ea i le va o tioata e faʻaititia. O tioata aisa o loʻo faʻateleina pea le tetele. O lenei mafuaʻaga le kiona e puʻupuʻu ma faʻateleina lona tele. I se taimi e maeʻa ai ona faʻaputuputu, o le mamafa o le aisa le mamafa e pei ona amata ona faʻasolosolo i lalo. O le ala lea e faia ai se ituaiga vaitafe e tafe atu i totonu o se vanu.
O le 'aisa e aapa atu i le paleni pe a oʻo le aofaʻi o le kiona o loʻo teuina e tutusa lelei ma ua liusuavai. I lenei auala, e mafai ona tumau ai i le tutusa mautu mo se taimi umi. Afai e auʻiliʻili atoa, e mafai ona vaʻaia i luga atu o le laina ogatotonu, e sili atu lou tele nai lo oe leiloa ma lalo oe leiloa sili atu nai lo oe mauaina. Mo se glacier ia paleni atoa sili atu ma le 100 tausaga ono pasi.
Vaega o le 'aisa
O le glacier e faia i vaega eseese.
- Vaega o le faaputuputuina. O le nofoaga sili ona maualuga e toulu iai le kiona ma faaputuputu.
- Sone faʻapaʻu. I totonu o lenei sone e faʻatino ai gaioiga o le fusion ma le evaporation. O le mea lea e oʻo i ai le glacier i le va o le faʻateleina ma le leiloa o vaega tele.
- Taʻei. O vaega na e vave ona tafe ai le vaʻaiga.
- Moraines. Nei o fusi pogisa na faia e ni palapala na fausia i luga o pito ma luga. O maʻa na tosoina e le vaʻaisa o loʻo teuina ma fausiaina i vaega ia.
- Tigaina. O le pito i lalo o le vaʻaigala i le mea ua liusuavai le aisa.
Ituaiga o glaciers
Faʻamoemoeina i le nofoaga ma tuʻutuʻuga o faʻavaeina, e i ai ituaiga eseese o glaciers.
- Glacier Alpine. Pei ona taʻua muamua, o mea na na fausia i atumauga maualuluga.
- Glacier circus. O latou o crescent formations e faʻaputuputu ai le vai.
- Vaituloto. Latou faia e ala i le vai teuina i le depressions o le vanu vanu.
- Vanu o Glacier. O se faʻavae eleele e mafua mai i le faʻaauau pea erosive gaioiga o le laulaufaiva o se aisa. O le fai atu, uma eria o le aisa o loʻo faʻaseʻeina suia ma maua foliga.
E i ai foi isi le masani ai masani o ituaiga faʻaigapalai e pei o Inlandsis, Drumlins, Excavation Lakes, Foothill Glacier ma Hanging Glacier.
Glaciers o faigata laʻasaga faʻavae o le natura e i ai se faigata paleni ma o se taua gaioiga mo tagata ola.
Ia avea muamua ma faamatalaga