Tau Anetatika

taua o le tau o Antarctica

Antarctica o le konetineta lona fa tele i le lalolagi ma le konetineta pito i saute (pito i saute). O le mea moni, o lona nofoaga autu o loʻo i le Pole i Saute o le Lalolagi. O lona teritori e toetoe lava atoa (98%) o loʻo ufitia i aisa e oʻo atu i le 1,9 kilomita le mafiafia. O le Anetatika tau Ua mae'a su'esu'eina au'ili'ili ina ia malamalama ai i mea uma o lo'o maua i lenei fa'anatura.

I lenei tusiga o le a matou taʻuina atu ia te oe mea uma e tatau ona e iloa e uiga i le tau o Antarctica, lona faʻaleleia ma le taua i le lalolagi.

konetineta aisa

malulu i Antarctica

Talu ai o loʻo matou talanoa e uiga i le malulu, sili ona malulu ma sili ona matagi i le lalolagi, o le olaga masani i Antarctica e toetoe a le mafai, o lea. e leai sona faitau aofa'i. E na'o le nofoia e su'esu'ega fa'asaienisi eseese (e tusa ma le 1.000 i le 5.000 tagata i le tausaga atoa) ma fa'avae i totonu o ona tuaoi, e masani lava i luga o le Antarctic Plateau.

E le gata i lea, o le konetineta aupito lata mai na maua. Na muaʻi mātauina e le tautai Sepania o Gabriel de Castilla (pe tusa o le 1577-c. 1620) i le tau mafanafana i saute o le 1603. Seʻia oo i le faaiʻuga o le senituri lona 1895, ina ua taunuu le fuāvaa muamua a Nouei i le talafatai i le XNUMX.

I le isi itu, o lona igoa e sau mai taimi masani: na muamua faʻaaogaina e le faifilosofia Eleni Aristotle (384-322 TLM) pe tusa o le 350 TLM. I lana Meteorology, na ia faaigoaina nei itulagi "faasaga i matu" (o lona igoa mai le Eleni antarktikós, "faasaga i le Pole i Matu").

Uiga o le Anetatika

tulafono ole tau ole lalolagi

Antarctica ei ai uiga nei:

  • O le mata o le konetineta e sili atu nai lo Oceania poʻo Europa, ma o le konetineta lona fa tele i le lalolagi, faatasi ai ma le aofaiga atoa o le 14 miliona sikuea kilomita, lea e na o le 280.000 sikuea kilomita e leai se aisa i le taumafanafana ma le 17.968 km2 i le talafatai.
  • O se vaega tele o motu o se vaega o lona teritori, o le tele o Alexander I (49.070 km²), Berkner Island (43.873 km²), Thurston Island (15.700 km²) ma Cany Island (8.500 km²). Antarctica e leai se faitau aofaʻi o tagata, leai se setete, ma leai ni vaeluaga o le teritori, e ui lava o loʻo taʻua e atunuu eseese e fitu: Niu Sila, Ausetalia, Farani, Nouei, Peretania Tele, Atenitina, ma Chile.
  • O le teritori o Antarctic e pulea e le Feagaiga Anetatika, i le faʻamalosia talu mai le 1961, lea e faʻasaina ai soʻo se ituaiga o le auai i le militeli, faʻaaogaina o minerale, pomu atomic ma le lafoaia o mea leitio, faʻapea foʻi ma isi lagolago mo suʻesuʻega faasaienisi ma le puipuiga o le ecoregion.
  • O lo'o i ai le tele o fa'aputuga vai magalo e pei ole Onyx (32 km le umi) po o le Vaituloto Vostok (14.000 km2 o luga). E le gata i lea, o le itulagi e aofia ai le 90% o le aisa o le lalolagi, lea e aofia ai le 70% o le vai fou o le lalolagi.
  • Antarctica o le itulagi pito i saute i le lalolagi, i totonu ole Pole i Saute fa'afanua ma le Li'o Anetatika, i lalo ifo o le Sone Fa'atasi o le Anetatika, o lona uiga, i lalo o latitu 55° ma le 58° i Saute. O loʻo siʻosiʻomia e le Anetatika ma Initia, e lata ane i le Pasefika ma Saute Atalani, ma e na o le 1.000 kilomita mai le pito i saute o Amerika i Saute (Ushuaia, Argentina).

Tau Anetatika

Anetatika tau

O le Antarctica e sili ona malulu le tau i konetineta uma. O lona pito maualalo o le vevela o taimi uma o le pito sili lea ona maualalo i luga o le paneta atoa (-89,2 ° C), ma o ona itu i sasae e sili atu le malulu nai lo le itu i sisifo ona e maualuga. Le tau maualalo faaletausaga i le taumalulu ma totonu o le konetineta masani ile -80°C, ae o le maualuga o le vevela faaletausaga i le taumafanafana ma le gataifale e tusa ma le 0°C.

E le gata i lea, o le nofoaga sili ona matutu i luga o le fogaeleele ma e le lava le vai vai. O ona vaega i totonu e itiiti le matagi susu ma e mago e pei o se toafa aisa, ae o ona itu tu matafaga e tele ma malolosi matagi, e fiafia i le kiona.

Na amata le tala faasolopito o le Antarctica e tusa ma le 25 miliona tausaga talu ai ma le faʻasolosolo malie o le Gondwana supercontinent. Mo nisi laʻasaga o lona olaga amata, na oʻo i se nofoaga e sili atu i matu ma se tau vevela poʻo le malulu aʻo leʻi ufitia le konetineta i le vaitaimi o le aisa Pleistocene ma soloiesea ai ona laʻau ma fauna.

O le itu i sisifo o le konetineta e foliga tutusa ma le Andes Mountains, ae e mafai ona i ai ni mea ola i nofoaga maualalalo i le gataifale. I se eseesega, o le itu i sasaʻe e maualuga ma e iai le polar plateau i lona ogatotonu, e taʻua o le Antarctic Plateau poʻo le Geographic South Pole.

lenei maualuga e sili atu i le 1.000 kilomita i sasae, ma se maualuga maualuga e 3.000 mita. O lona pito maualuga o le Dome A, 4093 mita i luga aʻe o le sami.

Manua o le Anetatika

O fauna o le Antarctica e tau le maua, aemaise lava e uiga i vetebrates terrestrial, e sili atu i atumotu laiti e itiiti le tau o le tau. Invertebrates pei ole tardigrades, utu, nematodes, krill ma microorganisms eseese.

O puna autu o le ola i le eria o loʻo maua i nofoaga maualalalo ma gataifale, e aofia ai meaola vai: tafola lanumoana, tafola fasioti tagata, squid poʻo pinnipeds (e pei o faʻamaufaʻailoga poʻo leona sami). E iai fo'i le tele o ituaiga o penguins, e aofia ai le emperor penguin, le king penguin ma le rockhopper penguin.

O le tele o tagata saini i le Antarctic Treaty o lo'o i ai fa'avae su'esu'ega fa'asaienisi i le konetineta. O nisi e tumau, e feliuliua'i le aufaigaluega, a'o isi e fa'a vaitau po'o le taumafanafana, pe a fa'aitiitia le saua o le vevela ma le tau. Ole numera o faʻavae e mafai ona eseese mai le tasi tausaga i le isi, e mafai ona oʻo atu i le 40 faʻavae mai 20 atunuu eseese. (2014).

O le tele o nofoaga autu o le taumafanafana e aofia ai Siamani, Ausetalia, Pasila, Chile, Saina, Korea i Saute, Iunaite Setete, Farani, Initia, Iapani, Nouei, Niu Sila, United Kingdom, Rusia, Polani, Aferika i Saute, Iukureini, Iurukuei, Bulgaria, Sepania, Ekuatoa, Finelani, Suetena, Pakisitana, Peru. O nofoaga autu o le taumalulu o Siamani, Atenitina ma Chile e tumau pea i Antarctica i le taumalulu faigata.

Ou te faʻamoemoe o lenei faʻamatalaga e mafai ona e aʻoaʻoina atili e uiga i le tau o Antarctica ma ona uiga.


O mataupu o le tusitusiga e tausisi ia tatou mataupu silisili o amio lelei faʻatonu. E lipotia se mea sese kiliki iinei.

O se tala, tuʻu lau

Tuʻu lau faamatalaga

o le a le lomia lou tuatusi imeli. O nofoaga e manaʻomia e makaina *

*

*

  1. E tali atu mo faʻamatalaga: Miguel Ángel Gatón
  2. Faamoemoega o faʻamatalaga: Pulea le SPAM, faʻamatalaga pulega.
  3. Tulaga faʻatulafonoina: Lau maliega
  4. Fesoʻotaʻiga o faʻamatalaga: O faʻamatalaga o le a le fesoʻotaʻi atu i isi vaega vagana i tulafono faʻatulafonoina.
  5. Teuina o faʻamatalaga: Faʻamaumauga tuʻufaʻatasia e Occentus Networks (EU)
  6. Aia Tatau: I soo se taimi e mafai ai ona e faʻatapulaʻaina, toe maua ma aveʻese au faʻamatalaga.

  1.   Cesar malo

    Fa'atamaoaigaina lenei autu e pei o mea uma e te ofoina mai ia matou faʻateleina le poto