Ntugharị ụwa ọ na-ebelata?

Otu n'ime ajụjụ ndị mmadụ na ndị ọkà mmụta sayensị abụọ na-ajụkarị onwe ha bụ ma Ntụgharị ụwa na-eji nwayọọ nwayọọ. Azịza ya bụ ee. Ụwa ji nwayọọ nwayọọ. Ụwa na-eji nwayọọ nwayọọ na-atụgharị nwayọọ nwayọọ. Ọsọ ntụgharị ya na-ekpebi ogologo oge nke awa 24 nke ụbọchị, ọ na-akwadokwa usoro nhụsianya nke, ọ bụ ezie na ọ naghị adịkarị na enweghị atụ, ọ na-adị mgbe niile ma na-aghọta ekele maka nleba anya na mgbakọ na mwepụ mgbakọ na mwepụ nke ndị na-enyocha mbara igwe.

Ya mere, anyị na-aga ịrara isiokwu a na-agwa gị ihe niile mkpa ka ị mara banyere otú ụwa si n'usoro ji nwayọọ nwayọọ na-esi na ya pụta na ndụ.

Ntugharị ụwa ọ na-ebelata?

Ọ bụ ezie na ọsọ nke ntụgharị adịghị adịgide adịgide, ọ dịghịkwa mfe ịgbakọ, ihe na-emekarị bụ ka ọ na-agbagharị nwayọọ nwayọọ. Mgbakwunye nke abụọ agbakwunyere na elekere bụ June 30, 2015. 2015 nwere 86.401 sekọnd, otu sekọnd karịa ka ọ na-adị. Otu ụlọ ọrụ ama ama zuru ụwa ọnụ, International Earth Rotation and Reference System Service (IERS), bụ onye na-ahụ maka ịdị na-atụ ntụgharị ụwa mgbe niile ma na-achọ ọkwa ọnwa isii mgbe ekwesịrị ịgbakwunye otu nkeji.

Ntugharị ụwa na-eji nwayọ nwayọ n'ihi oke mmiri nke ọnwa na ihe ndị ọzọ, dị ka mgbanwe ikuku (ikuku), nke nwere mmetụta pụtara ìhè n'ịgba ọsọ ọsọ ma ọ bụ na-ebelata. Mgbe achọpụtara, ihe dị iche n'etiti oge mbara igwe (UT1) na oge atomiki (UTM) karịrị 0,9 sekọnd, enwere ike ibu amụma maka sekọnd ịwụli elu.

Ewebata nha nke sekọnd ịwụli n'okpuru ụkpụrụ sayensị zuru oke iji kwụọ ụgwọ maka mmetụta nke ihe mpụga dị ka ike ndọda nke ọnwa, mgbaze nke okporo osisi ma ọ bụ ọdịdị ala dị ka ala ọma jijiji, tsunami ma ọ bụ mgbawa ugwu mgbawa., nke na-akpata mgbanwe n'ụwa. Ihe omume ọ bụla nke nwere ike ịgbanwe nkesa nke oke ụwa, site na isi ruo na eriri, na-emetụta ọnụego ntụgharị, mana mmetụta ndị a enweghị atụ.

Na-enweghị nke abụọ a, nke abawanyela ihe karịrị ugboro 20 kemgbe 1970s, elekere ndị anyị na-eji atụ oge agaghị emekọ ihe na oge mbara igwe, bụ́ oge dị adị, n’ihi ya, a gaghị agbaso mgbanwe nke mbara ala na ọnọdụ ha n’ihe banyere anyanwụ. Ụwa anọwo na-eji nwayọọ nwayọọ ruo ogologo oge. Ọtụtụ nde afọ gara aga, ụbọchị ndị ahụ dị mkpụmkpụ karị, e jikwa awa ole na ole belata oge n'etiti ọwụwa anyanwụ na ọdịda anyanwụ.

Ntugharị ụwa na-ebelata na mmekọrịta ya na ikuku oxygen

Mmụba ikuku oxygen n'oge mbụ n'akụkọ ihe mere eme nke ụwa meghere ụzọ maka ụdị anụmanụ dị iche iche dị egwu. Ma ruo ọtụtụ iri afọ, ndị ọkà mmụta sayensị agbasiwo mbọ ike ịkọwa ihe ndị na-achịkwa usoro a ji nwayọọ nwayọọ, bụ Ọ dịla ihe fọrọ nke nta ka ọ bụrụ nde afọ 2.000.

Ugbu a, otu mba ndị na-eme nchọpụta na-atụ aro na mmụba nke oge ìhè anyanwụ n'oge ụwa mbụ - ntụgharị nke mbara ala ndị na-eto eto ji nwayọọ nwayọọ na-ebelata oge, na-eme ka ụbọchị ahụ dịkwuo ogologo - nwere ike ịba ụba nke ikuku oxygen wepụtara site na ìhè photosynthetic. cyanobacteria, nke kpebiri oge ikuku oxygenation nke mbara ala.

Nkwubi okwu ha sitere na nyocha nke obodo microbial dị ndụ bụ ndị toro n'ọnọdụ dị oke egwu. na ala nke ọdọ mmiri Huron sinkhole 30 mita n'okpuru elu. Mmiri dị n'etiti US Island Tiankeng dị elu na sọlfọ na ikuku oxygen dị ala, a na-eche na nje bacteria na-egbuke egbuke na-eme nke ọma n'ebe ahụ bụ ezigbo analogs nke ihe ndị nwere otu cell bụ ndị kpụrụ ogige ndị yiri ya na kapeeti ọtụtụ puku afọ gara aga n'elu. nke Ụwa na oké osimiri.

Ndị nchọpụta ahụ gosipụtara na ogologo ụbọchị na-abawanye ụba oxygen nke microbial mats photoynthetic na-ewepụta. Nchọpụta a, n'aka nke ya, na-arụtụ aka na njikọ a na-echebughị na mbụ n'etiti akụkọ ikuku oxygenation nke ụwa na ọnụ ọgụgụ ntụgharị ya. Ebe ụwa na-agbagharị n'osisi ya kwa awa 24 ọ bụla, na nwata ụwa, otu ụbọchị nwere ike ịdịruo ihe dị ka awa isii.

Tọọ elekere azụ otu nkeji ma ọ bụ otu elekere?

Ọtụtụ mba ndị kachasị ike na ndị nwere mmetụta n'ụwa, ndị United States, France ma ọ bụ Germany na-edu, na-akwado ikpochapụ nke abụọ nke a ma tụọ oge gafere kpamkpam n'ihe gbasara myogharị nke carbon carbon dị adị. Cesium na-achịkwa ngafe nke oge na elekere atọm ma bụrụ nke kacha zie ezie.

Mba ndị a na-ekwusi ike na enwere ike ime mmezi niile otu oge, na-agbakwunye otu elekere (3600 sekọnd) kwa afọ 600, ụzọ pụtara ìhè na-egbu oge iji zere imeri nsogbu ahụ. Ee, e nwere ụfọdụ ọchịchọ ịtụle iwepụ ya, na ime ya na nnukwu ngọngọ, na-agbakwunye otu awa kwa afọ 500, ma ọdịiche dị n'etiti oge akara anyanwụ na oge obodo nke akara elekere atọm ga-akawanye njọ. Sistemu GPS nwere oge nke ha elegharala ntọala ndị a anya.

Esemokwu na otu mba ọzọ, dị ka United Kingdom ma ọ bụ China, na-akwado idobe ọnọdụ nke abụọ bụ isi mmalite mkparịta ụka kpụ ọkụ n'ọnụ n'etiti ndọrọ ndọrọ ọchịchị, teknụzụ na sayensị. Maka ndị na-akwadosi ike idebe oge ngụkọ ziri ezi dabere na ntụgharị ụwa, iwepụ nke abụọ nke abụọ ga-abụ ihe na-eme ka oge mmepeanya ghara imekọrịta ihe na eziokwu mbara igwe. Ọ bụrụ n’ịtụle ngafe nke narị otu narị, puku kwuru puku ma ọ bụ nde afọ, nke ahụ dị ka mgbazi na mgbanwe kacha nta, otu nkeji ọzọ n’ime otu afọ ga-abụ ihe karịrị nde 31 nde sekọnd. A na-eme atụmatụ na enweghị mmụba, otu awa ga-efunahụ afọ 600 ọ bụla.

Ọ bụ ezie na ọnụego ntụgharị abụghị oge ma ọ bụ nke a na-ahụ anya, teknụzụ ugbu a na ihe ọmụma sayensị na-ekwe ka ọbịbịa nke abụọ na-esote amụma afọ abụọ site ugbu a. IERS dị mfe na naanị ọnwa isii. Enweghị ihe atụ amụma. Isi mmetụta bụ ọnwa, nke ụwa na-agbanwe mgbe niile, na-ebelata ụwa site na milliseconds ole na ole.

O meela ka o kwe omume ikpochapụ obi abụọ banyere ma ntụgharị ụwa na-ebelata na ihe ga-esi na ya pụta.